Η Φιλολογική, Ιστορική, Αρχαιολογική, Λαογραφική Εταιρεία Θεσσαλίας (Φ.Ι.Α.Λ.Ε.Θ.) ε-γκαινιάζει τη νέα σειρά αυτοτελών εκδόσεών της, που φέρει τον γενικό τίτλο «ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ», με ένα ιδιαίτερα σημαντικό βιβλίο. Πρόκειται για το «Ημερολόγιον Βαλκανικών Πολέμων 1912-13» του Βολιώτη δεκανέα Στέφανου Κ. Τζάνου, από τις εκδόσεις Αντώνη Στα-μούλη. Το βιβλίο, σχήματος 24Χ17, αποτελείται από 304 σελίδες.

Το Ημερολόγιο αυτό, εκτός από ορισμένα αποσπάσματά του που είχαν δημοσιευθεί τον Ι-ούλιο του 1972 στην εφημ. «Θεσσαλία» του Βόλου, παρέμενε άγνωστο έως τώρα. Τα δύο χει-ρόγραφα τετράδια στα οποία είναι γραμμένο ανέσυρε πριν από λίγα χρόνια από την αφάνεια η ανεψιά του συντάκτη κ. Αριστέα Τζάνου-Baud Bovy, η οποία τα παρέδωσε για αξιοποίησή τους στον γεν. γραμματέα της Φ.Ι.Α.Λ.Ε.Θ. – φιλόλογο κ. Θεόδωρο Νημά. Μαζί με τον φιλόλογο κ. Πέτρο Μπέσπαρη προχώρησαν αρχικά στη μεταγραφή τους και εν συνεχεία στον σχολιασμό του περιεχομένου και τον εμπλουτισμό του με πολλές υποσημειώσεις. Οι ίδιοι έγραψαν και την ε-κτενή και κατατοπιστική εισαγωγή.

Το χειρόγραφο Πολεμικόν Ημερολόγιον του Στέφανου Κ. Τζάνου (Άνω Βόλος 1889 – Σεβα-στούπολη Ουκρανίας 1919) αποτελείται από δύο μικρά χωριστά σημειωματάρια διαστάσεων 15×09 εκατοστά, μεταγραμμένα και καθαρογραμμένα από χειρόγραφες σημειώσεις που κρατούσε κατά τη διάρκεια της στράτευσής του. Το πρώτο αρχίζει από τις 17 Σεπτεμβρίου 1912 και τελειώνει στις 31 Μαΐου 1913. Περιλαμβάνει δηλαδή καταγραφές γεγονότων από την ημέρα της επιστράτευσης έως τις παραμονές περίπου της έναρξης του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου (φ. 67β). Από το φ. 68α έως το φ. 74β περιέχει τοπογραφικές, ιστορικές και άλλες πληροφορίες για πόλεις και κωμοπόλεις της Δυτικής Μακεδονίας. Από το φ. 75α έως το φ. 76β σημειώνονται τα ονόματα του «Επιτελείου της V Μεραρ-χίας» και όλων των αξιωματικών των μονάδων της. Τέλος, από το φ. 77α έως το φ. 81α (τελευταίο) παραθέτει λεπτομερή κατάλογο της αλληλογραφίας του κατά τη διάρκεια της θητείας του (17-9-1912 έως 30-4-1914). Το δεύτερο αρχίζει από την 1η Ιουνίου 1913 και τελειώνει στις 21 Απριλίου 1914, με την αποστράτευσή του και την επάνοδό του στον Βόλο. Σ’ αυτό καταγράφονται περιγραφές μαχών του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου (κατά Βουλγάρων) και άλλες λεπτομέρειες από την καθημερινή ζωή στα έμπεδα (συσσίτια, οικονομικές δοσοληψίες, αλληλογραφία, μέχρι και το σύνθημα και πα-ρασύνθημα της κάθε ημέρας).

Ειδικότερα: Οι ζωντανές περιγραφές του Στ. Τζάνου για τις μάχες στην περιοχή Αμυνταίου τον Οκτώβριο του 1912, όπου η V Μεραρχία, αφού ήδη είχε απελευθερώσει την Πτολεμαΐδα (τότε Καϊ-λάρια), το Αμύνταιο (Σόροβιτς) και τη γύρω περιοχή, στις 24 Οκτωβρίου υπέστη πρωτοφανή αιφνι-διασμό, ο οποίος προκάλεσε ανεξέλεγκτο πανικό με αποτέλεσμα οι μονάδες της να έχουν πολλά θύματα και να διαλυθούν, είναι ιδιαίτερα ρεαλιστικές. Μεταφέρουν την εικόνα ενός απλού στρα-τιώτη, αλλά με καίρια θέση και αποστολή (23ο Σύνταγμα Πεζικού Λαρίσης της V Μεραρχίας) και κυρίως ενός ατόμου εγγράμματου και με περιγραφικές και κριτικές ικανότητες. Ο Τζάνος μας δίνει συγκλονιστικές λεπτομέρειες για τα γεγονότα της περιοχής Αμυνταίου, που ίσως θεωρηθούν πολύ-τιμες στο ξαναγράψιμο του κεφαλαίου αυτού της Στρατιωτικής Ιστορίας.

Εξ ίσου σπουδαίες είναι οι περιγραφές του για τις προ του Κιλκίς μάχες κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, όπου ο ίδιος είχε αρκετά ενεργητικό ρόλο. Αλλά και η εξιστόρηση της πορείας από Κιλκίς προς Δοϊράνη, Στρώμνιτσα, Πετρίτσι, Στενά Κρέσνας είναι επίσης πολύ ενδιαφέρουσα. Τέλος, οι μά-χες στο Σιμιτλί και προ της Άνω Τζουμαγιάς αποτυπώνονται πολύ αδρά.

Πέρα από αυτά τα πολύ σημαντικά στρατιωτικά γεγονότα, ο Τζάνος σημειώνει διάφορα άλλα δευτερεύοντα επεισόδια ή πράξεις ρουτίνας που συνέβησαν στη μονάδα του δίνοντάς μας έτσι την ευκαιρία να γνωρίσουμε την καθημερινή ζωή του στρατού: ώρες εγερτηρίου και γευμάτων, συνθή-κες καταυλισμού, οικονομικές συναλλαγές μεταξύ στρατιωτών, καιρικές συνθήκες και άλλα.

Τέλος, και οι κρίσεις του Τζάνου για πρόσωπα και καταστάσεις είναι ιδιαίτερα εύστοχες και ενδιαφέρουσες.

Το βιβλίο συμπληρώνεται από πλούσιο Παράρτημα (σελ. 230-278), στο οποίο παρατίθενται διάφορα προσωπικά έγγραφα του Τζάνου, τα ονόματα της Διοικήσεως και της Συγκροτήσεως της V Μεραρχίας καθώς και του 23ου Συν/τος Πεζικού κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, αλλά και πολλές εικόνες (οι περισσότερες άγνωστες) από τα πεδία των μαχών και των προσώπων που έδρασαν κατά τη διάρκειά τους. Ακολουθεί (σελ. 279-296) Ευρετήριο Ονομάτων (τόπων και προσώπων).

Το βιβλίο προλογίζουν το Δ.Σ. της Φ.Ι.Α.Λ.Ε.Θ. διά της προέδρου του κ. Ιουλίας Κανδήλα, ο αν. καθηγητής της νεοελληνικής ιστορίας του Α.Π.Θ. κ. Ιάκωβος Μιχαηλίδης, ο διοικητής της Σ.Μ.Υ. ταξίαρχος κ. Γεώργιος Λιάκος και η κ. Αριστέα Ε. Τζάνου – Baud-Bovy, ανεψιά του συντά-κτη του Ημερολογίου.

Η εν λόγω έκδοση θα αποτελέσει αξιόλογη πηγή για τη μελέτη της Ιστορίας των Βαλκανι-κών Πολέμων, αφού η ευρυμάθεια του συντάκτη του Στέφανου Κων. Τζάνου, καθώς και η θέση που κατείχε στο Επιτελείο της μονάδας του, η παρατηρητικότητα και η ευφυΐα του, σε συνδυα-σμό με την πρόνοια να καταγράφει όλα όσα συνέβαιναν γύρω του, από τις κρίσιμες μάχες στις οποίες έλαβε μέρος, έως τα καθημερινά συμβάντα, καθώς επίσης και τις κρίσεις του για πρό-σωπα και γεγονότα, έδωσαν ένα εξαιρετικά αξιόλογο κείμενο, το οποίο θα προκαλέσει το ζωηρό ενδιαφέρον κάθε αναγνώστη.

To βιβλίο παρουσιάστηκε ήδη στο Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης και θα παρουσιαστεί και στην Καστοριά, η οποία κατέχει ξεχωριστή θέση στις σελίδες του ημερολογίου, την Κυριακή 20 Μαρτίου 2016, στις 11.30 π.μ. στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Καστοριάς.

  Καστοριά