Επανακάμπτουν τα όσπρια που έχουν θρέψει γενιές και γενιές Ελλήνων. Μπορεί η βασική αιτία να εντοπίζεται στην πτώση του βιοτικού επιπέδου λόγω οικονομικής κρίσης, αλλά δεν μπορεί να παραβλεφθεί η έτερη -σημαντική- αιτία που αφορά στην υγιεινή διατροφή.
Τα όσπρια καλλιεργούνται από αρχαιοτάτων χρόνων στην Ελλάδα. Η χαμηλή παραγωγή τους σήμερα, η οποία καλύπτει μόλις το 1/3 των ετήσιων αναγκών της χώρας, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη στροφή των παραγωγών σε ένα προϊόν με προοπτικές, τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο, ενισχύοντας περαιτέρω την εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας.
Η συνολική καλλιεργούμενη έκταση με όσπρια στην Ελλάδα ανέρχεται σήμερα σε περίπου 160.000- 180.000 στρέμματα. Σαφώς η μέση ετήσια παραγωγή οσπρίων που περιορίζεται σε μόλις 33.000 με 35.000 τόνους είναι ελλειμματική της ετήσιας κατανάλωσης των περίπου 90.000- 100.000 τόνων. Μια κατανάλωση η οποία κατά τα 2/3 καλύπτεται από εισαγωγές επιβαρύνοντας το αγροτικό εμπορικό ισοζύγιο της χώρας.
Την επιστροφή των καταναλωτών στα παραδοσιακά όσπρια έχουν εντοπίσει ήδη οι αγρότες -νέοι και παλαιοί- της χώρας, οι οποίοι στρέφονται στα φασόλια, στις φακές, στα ρεβίθια και γενικώς τα ψυχανθή πρωτεϊνούχα φυτά. Τα νέα δεδομένα ευνοεί, από τη μια, το ελληνικό μεσογειακό κλίμα, το οποίο οδηγεί σε αύξηση της παραγωγής, και, από την άλλη, η επιδοτούμενη ενίσχυση των προϊόντων αυτών, καθώς εγκαταλείπονται τα παραδοσιακά επιδοτούμενα αγροτικά προϊόντα.
Τα φασόλια, οι φακές, τα ρεβίθια, η φάβα και όλα τα είδη οσπρίων καλλιεργούνται σχεδόν σε όλους τους νομούς της χώρας. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα φασόλια, που είναι η κυριότερη κατηγορία οσπρίων, καλλιεργούνται κυρίως στους Νομούς Φλώρινας, Καστοριάς και Καβάλας. Σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα»-Ινστιτούτο Κτηνοτροφικών Φυτών και Βοσκών Λάρισας, η γεωγραφική κατανομή της φακής είναι κατά 35% στη Βοιωτία, 29% στη Λάρισα, 10% στην Αττική και το υπόλοιπο 26% της παραγωγής στις λοιπές περιοχές της χώρας. Η καλλιέργεια ρεβιθιών κυριαρχεί στους Νομούς Ευβοίας, Βοιωτίας, Φθιώτιδας και Κυκλάδων, των κουκιών στους Νομούς Ηρακλείου και Αρκαδίας.
Ενισχυτικό της στροφής των αγροτών στα παραδοσιακά όσπρια είναι οι δυνατότητες που παρουσιάζουν οι ομάδες παραγωγών, αλλά και οι δυνατότητες που δίνει το πρόγραμμα της Συμβολαιακής Γεωργίας της Τράπεζας Πειραιώς, για τη μείωση του κόστους παραγωγής και κυρίως την τυποποίηση επώνυμων και αξιόπιστων προϊόντων από την ελληνική γη. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που καλύπτει όλη την παραγωγική, εφοδιαστική και μεταποιητική αλυσίδα του αγροτικού προϊόντος υποστηρίζοντας την επωφελή συνεργασία παραγωγών και επιχειρήσεων εμπορίας, μεταποίησης, αλλά και τη διάθεση της αγροτικής παραγωγής, με μια κοινή συμφωνία προς την κατεύθυνση του αμοιβαίου οφέλους.
Ο παραγωγός, μέσω της ειδικής κάρτας, την οποία παραλαμβάνει χωρίς χρέωση, έχει εξασφαλισμένο ρευστό, με επιτόκιο από τα χαμηλότερα της αγοράς των επαγγελματιών, το οποίο «τρέχει» μόνο για την καλλιεργητική περίοδο και για όσα από τα χρήματα χρησιμοποιεί ο παραγωγός. Με τον τρόπο αυτό καλύπτει το κόστος παραγωγής, από την αγορά των αγροτικών εφοδίων μέχρι την ενέργεια και τα εργατικά, πετυχαίνοντας χαμηλότερες τιμές. Οι επιχειρήσεις, από την πλευρά τους, εξασφαλίζουν την απαιτούμενη πρώτη ύλη, προγραμματίζουν τις πληρωμές και γενικότερα τις ταμειακές τους υποχρεώσεις, ενώ είναι συνεπείς σε συμφωνίες και ρήτρες για την παράδοση των προϊόντων.
Ειδικά, δε, αυτή την περίοδο των capital controls, ο παραγωγός πληρώνει κανονικά τους εργάτες γης εξοφλώντας το εργόσημο, μέσω καταθετικού λογαριασμού με τη χρήση της ειδικής κάρτας που του παρείχε η Τράπεζα Πειραιώς, η οποία τελικά τον διευκολύνει στην αντιμετώπιση δυσχερειών που έχει δημιουργήσει ο περιορισμός των συναλλαγών.

Αγροτικός Συνεταιρισμός Παραγωγών Φασολιού Εθνικού Δρυμού Πρεσπών Πελεκάνος
Στις αρχές του 2016 θα βρίσκονται στα ράφια ευρωπαϊκών σούπερ μάρκετ τα έτοιμα μαγειρεμένα φασόλια του Αγροτικού Συνεταιρισμού Παραγωγών Φασολιού Εθνικού Δρυμού Πρεσπών Πελεκάνος.
Η επένδυση 1 εκατ. ευρώ, που πραγματοποιήθηκε με ίδια κεφάλαια των 31 μελών του Συνεταιρισμού, βρίσκεται στην τελική ευθεία. «Το έτοιμο μαγειρεμένο φαγητό, το οποίο έχει ήδη λανσαριστεί με επιτυχία σε Γερμανία, Αγγλία και Ρωσία, εκτιμάμε ότι θα φθάσει στους Ευρωπαίους καταναλωτές με το νέο έτος», επισημαίνει ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού, κ. Νίκος Στεργίου, διευκρινίζοντας ότι στο πρώτο λανσάρισμα του προϊόντος «οι καταναλωτές της Γερμανίας, της Αγγλίας και της Ρωσίας ανταποκρίθηκαν, καθώς επιλέγουν έτοιμα φαγητά».
«Το κρέας του φτωχού», τα φασόλια, έχουν αρχίσει να κερδίζουν και πάλι τους καταναλωτές. Ο χαρακτηρισμός δε των φασολιών Πρεσπών, του παραδοσιακού προϊόντος της περιοχής από τη δεκαετία του 1920, ως Προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης (ΠΓΕ) το 2009 τού έδωσε νέα ώθηση.
Τα 31 μέλη του Συνεταιρισμού Πελεκάνος παράγουν πάνω από το 50% της συνολικής παραγωγής φασολιών της περιοχής των Πρεσπών, περίπου 1.300-1.500 τόνους ετησίως. Από το 2003, οπότε και δημιουργήθηκε ο Συνεταιρισμός ως «λύση ανάγκης» σε μια δύσκολη χρονιά που έμειναν αδιάθετα τα φασόλια, δραστηριοποιούνται στην παραγωγή, στην τυποποίηση και την εμπορία των φασολιών, ενώ το 2008 λειτούργησαν το διαλογητήριο, το συσκευαστήριο και η αποθήκη.
Σήμερα, το 85% της παραγόμενης ποσότητας του Συνεταιρισμού καταναλώνεται εγχώρια και μόλις το 15% εξάγεται σε ΗΠΑ, Γερμανία, Βέλγιο και Αγγλία. Ο κ. Στεργίου εκτιμά ότι «το λανσάρισμα του νέου προϊόντος καταρχήν στην ευρωπαϊκή αγορά θα οδηγήσει σε αύξηση των εξαγωγών». Η νέα επένδυση θα βελτιώσει περαιτέρω και τα αποτελέσματα του Συνεταιρισμού, του οποίου τα ακαθάριστα έσοδα αγγίζουν τα 4 εκατ. ευρώ. Σήμερα είναι κερδοφόρος και η λογιστική του αξία ανέρχεται στις 39.000 ευρώ, σημειώνει ο κ. Στεργίου, προσθέτοντας ότι «δεν υπάρχει δανεισμός».
Η υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων του Συνεταιρισμού κατέστη εφικτή όταν οι τρέχουσες ανάγκες των μελών του, για την καλλιέργεια και το μάζεμα των φασολιών -ενός προϊόντος με υψηλό κόστος παραγωγής- καλύφθηκαν μέσω του προγράμματος Συμβολαιακής Γεωργίας της Τράπεζας Πειραιώς.
«Εφαρμόζουμε την καθετοποίηση της παραγωγής σε όλα τα στάδια. Αν κάνεις σωστή διαχείριση, έχεις σταθερότητα στην ποιότητα, στοιχείο που εκτιμούν οι έμποροι, οι οποίοι λανσάρουν το προϊόν σου», επισημαίνει ο κ. Στεργίου. Η φιλοσοφία του Συνεταιρισμού συμπίπτει απόλυτα με τη φιλοσοφία της Τράπεζας Πειραιώς, η οποία στηρίζει την παραγωγή προϊόντων καλύτερης ποιότητας, με «ετικέτα προέλευσης» και «ταυτότητα εμπιστοσύνης». Με τον τρόπο αυτό δίνεται προβάδισμα στο επώνυμο φασόλι.
Ο Συνεταιρισμός έχει κάνει πράξη αυτό που κερδίζει έδαφος διεθνώς στον αγροτικό τομέα, την καθετοποίηση της παραγωγής, δηλαδή «από το χωράφι στο ράφι του σούπερ μάρκετ». Μια πολιτική την οποία υιοθετούν καθημερινά οι καταναλωτές, οι οποίοι γνωρίζουν όχι μόνο τον τόπο προέλευσης και τον παραγωγό αλλά ακόμα και το χωράφι όπου καλλιεργήθηκε το προϊόν που φθάνει στο πιάτο τους.
Το 2010 ο ΑΣΦΕΔ Πρεσπών Πελεκάνος τιμήθηκε ανάμεσα σε 112 χώρες με το πρώτο βραβείο, το «New Millennium Award, October 2010», κατά τις εργασίες της 38ης Διεθνούς Βράβευσης Ποιότητας που πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη της Ελβετίας.

Αγρότης ΕΠΕ
«Ο καταναλωτής που αγοράζει το προϊόν από το ράφι γνωρίζει την προέλευση του προϊόντος και κυρίως έχει τη βεβαιότητα της ασφάλειας για την υγεία του. Αυτός ήταν εξαρχής ο στόχος μας», σημειώνει ο κ. Θέος Νικόλαος από την εταιρία Αγρότης ΕΠΕ, διευκρινίζοντας ότι ξεκίνησαν τη δραστηριότητά τους τον Φεβρουάριο του 2013. Μέχρι σήμερα έχουν καταφέρει να παρέχουν σε σταθερή και μόνιμη βάση την κατάλληλη επιστημονική στήριξη και τεχνογνωσία στο Θεσσαλό παραγωγό, ώστε αυτός να μπορεί να αναπτύξει μια σύγχρονη και βιώσιμη επιχείρηση και να προσφέρει στον καταναλωτή ποιοτικά προϊόντα της εύφορης θεσσαλικής πεδιάδας.
Η εταιρία Αγρότης ΕΠΕ προμηθεύεται φασόλια, φακές και ρεβίθια από 437 αγρότες της Λάρισας, τα οποία φθάνουν όχι μόνο στον Ελληνα καταναλωτή, αλλά και στον Ευρωπαίο.
Ο Νομός Λάρισας έχει παράδοση αιώνων στα όσπρια και δη στις φακές. Στο μακρινό παρελθόν οι αγρότες του νομού καλλιεργούσαν μεγάλες ποσότητες φακής και εφοδίαζαν όλη τη χώρα. Μία από τις ποικιλίες αυτές ήταν η φακή Σάμος, την οποία καλλιεργεί σήμερα αποκλειστικά και συμβολαιακά το Κτήμα Αγρότη.
«Η Συμβολαιακή Γεωργία είναι μια σημαντική τάση της εποχής για σύγχρονη αγροτική παραγωγή. Σκοπός της είναι να διασφαλίσει εγγυημένο εισόδημα, ποιότητα αγροτικής εργασίας και παραγωγής. Δίνει τη δυνατότητα απορρόφησης των προϊόντων, καλύτερο χρόνο παραγωγής, καλύτερες τιμές, μείωση του κόστους», σημειώνει ο κ. Θέος. Μάλιστα, προσθέτει: «Με την ένταξή μας στο πρόγραμμα αυτό εξασφαλίζουμε την παραλαβή του  εμπορεύματος σε σταθερή τιμή. Με αυτόν τον τρόπο η εταιρία γίνεται πιο ανταγωνιστική και αυξάνεται η  αξιοπιστία της λόγω της διασφάλισης που δίνεται μέσω της Τράπεζας Πειραιώς. Ο προμηθευτής διασφαλίζεται ως προς την πληρωμή του στο συγκεκριμένο χρόνο και τιμή που συμφωνείται με την επιχείρηση. Επιπλέον, έχουν ένα ακόμα κίνητρο να καλλιεργήσουν περισσότερα στρέμματα, γιατί ξέρουν ότι τα προϊόντα τους θα απορροφηθούν σε συμφωνημένη τιμή. Αυτό επίσης έχει ως αποτέλεσμα να μπορούν να προϋπολογίσουν το κόστος της καλλιέργειάς τους με μεγαλύτερη ακρίβεια».
Σήμερα, η εταιρία έχει συνάψει συμφωνίες με ελληνικές αλυσίδες σούπερ μάρκετ, για λογαριασμό των οποίων τυποποιεί τα προϊόντα της. Εκτός από τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, η Αγρότης ΕΠΕ βρίσκεται σε διαπραγμάτευση και για την τοποθέτηση στα ράφια των προϊόντων της με την επωνυμία Κτήμα Αγρότη. Σήμερα τα όσπριά της πωλούνται σε μαγαζιά delicatessen και μίνι μάρκετ διάφορων πόλεων της χώρας. Σε επίπεδο χονδρεμπορίου είναι σε συμφωνία με συνεργάτες ανά γεωγραφικό τομέα και ανά νομό για την προώθηση και τη διανομή των προϊόντων της.
Στην ευρωπαϊκή αγορά, τα προϊόντα της Αγρότης ΕΠΕ φθάνουν σε Γερμανούς, Αυστριακούς και Βούλγαρους καταναλωτές. «Οι εξαγωγές μας καλύπτουν περίπου το 10% του συνολικού μας τζίρου, το οποίο και στοχεύουμε να αυξήσουμε», λέει ο κ. Θέος. Επισημαίνει, επίσης, τα εξής: «Είμαστε η πρώτη εταιρία του κλάδου με σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης, το οποίο ουσιαστικά διασφαλίζει στον καταναλωτή την ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων μας. Από το χωράφι στο ράφι και από το ράφι στο χωράφι του κάθε παραγωγού».
Γωγώ Κατσέλη, E.T.

  Καστοριά, όσπρια, φασόλια