Η Κλεισούρα είναι ο ανατολικότερος οικισμός του Δήμου Καστοριάς. Αποτελεί αυτόνομη Δημοτική Ενότητα του οικείου Δήμου. Η Κλεισούρα αποτελεί μια ιστορική και σημαντική κωμοπόλη του βλάχικου ελληνισμού που ανέδειξε πολλά ιστορικά πρόσωπα κατά την εποχή της ακμής της. Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς, υποδεχόμενη πρώτη ήλιο και επισκέπτες, στην είσοδο των ομώνυμων στενών, 34 km ανατολικά της Καστοριάς. Βρίσκεται χτισμένη σε υψόμετρο 1.172 μέτρων στους πρόποδες του όρους Μουρίκι, ορεινού όγκου του Ασκιού, σε στρατηγική θέση και σε κατάφυτη περιοχή. Ο σημερινός οικισμός, αισθητά μειωμένος σε σχέση με το παρελθόν που άγγιζε τους 7.000 κάτοικους, φτάνει σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του έτους 2011 τους 449 κατοίκους. Ως μαρτυρική κωμόπολη διετέλεσε στο πρόσφατο παρελθόν, έως το έτος 2011 αυτόνομο Δήμο, τον Δήμο Κλεισούρας.

Η Κλεισούρα υπήρξε μία από τις περιοχές της Ελλάδας που βίωσαν με τον σκληρότερο τρόπο τα γερμανικά αντίποινα κατά τη διάρκεια της κατοχής. Οι επιπτώσεις της σφαγής της Κλεισούρας, όπως ονομάστηκε η ανθρώπινη αυτή τραγωδία, σε συνάρτηση με την μεταβολή των εμπορικών δρόμων που ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα με την ανάπτυξη του σιδηροδρόμου, προκάλεσαν την παρακμή της κωμόπολης. Σήμερα οι προοπτικές ανάπτυξης του οικισμού, στηρίζονται κυρίως στην τόνωση του τουρισμού και της παραγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων. Η ιστορία της, σε συνδυασμό με τις επιβλητικές εκκλησίες και τα εναπομείναντα αρχοντικά της, μένουν να θυμίζουν το λαμπρό παρελθόν αυτής της ιστορικής κωμόπολης.

Το ιστορικό της σφαγής της Κλεισούρας, τα αντίποινα των Γερμανών και των Βουλγάρων για τον ακρωτηριασμό 2 στρατιωτών τους, τους ώθησαν και έσφαξαν 280 αμάχους (!) μεταξύ των θυμάτων ήταν έγκυες, ηλικιωμένοι και παιδιά… Από τα ανατριχιαστικά γεγονότα και εικόνες, σοκαρίστηκαν ακόμη και οι Γερμανοί…

Το πρωί της 5ης Απριλίου έτους 1944 παραμονές Μεγάλης Βδομάδας, μια ομάδα ανταρτών με επικεφαλής τον καθηγητή φιλολογίας Αλέξη Ρόσιο, γνωστό και ως «Καπετάν Υψηλάντη» έστησαν ενέδρα σε μια γερμανική αυτοκινητοπομπή. Τους περίμεναν στην περιοχή Νταούλι, ένα στενό πέρασμα, όπου θα ήταν ουσιαστικά απροστάτευτοι. H επίθεση εξελίχθηκε σύμφωνα με το πρόγραμμα. Με το που είδαν την εμπροσθοφυλακή των Γερμανών να εμφανίζεται στην τοξωτή γέφυρα του Νταουλιού, οι αντάρτες άνοιξαν πυρ. Δύο Γερμανοί στρατιώτες έπεσαν νεκροί. Οι αντάρτες τους ακρωτηρίασαν και έστησαν τα σώματα τους σε στάση προσοχής, ως μήνυμα αντίστασης προς τον κατοχικό στρατό. Όταν οι Γερμανοί είδαν τους νεκρούς, η αντίδραση τους ήταν άμεση. Στράφηκαν εναντίον του κοντινού χωριού, της Κλεισούρας, το οποίο θα πλήρωνε για τη δράση των ανταρτών. Ήταν η λεγόμενη στρατηγική «πυρός και σιδήρου». Οι Γερμανοί απαντούσαν σε εχθροπραξίες καταστρέφοντας τα πάντα στο διάβα τους, για παραδειγματισμό….

Η σφαγή στην Κλεισούρα επικεφαλής των γερμανικών δυνάμεων ήταν ο αντισυνταγματάρχης Καρλ Σίμερς. Το σχέδιο που κατέστρωσαν εξελίχθηκε ως εξής. Αρχικά, μεμονωμένοι στρατιώτες έφτασαν στην Κλεισούρα, δήθεν για να καθησυχάσουν τον τοπικό πληθυσμό, ότι δεν θα υπήρχαν αντίποινα για την επίθεση των ανταρτών. Οι κάτοικοι τους πίστεψαν, καθώς είχαν ήδη λάβει τα μέτρα τους, για να αποφύγουν την οργή των Γερμανών. Οι αντάρτες είχαν κρυφτεί στα βουνά, μαζί με τους περισσότερους άνδρες του χωριού. Στην Κλεισούρα είχαν απομείνει μόνο γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, που πίστευαν ότι οι Γερμανοί δεν θα στρέφονταν εναντίον αμάχων. Έμειναν στα σπίτια τους, ατάραχοι και περίμεναν τους Γερμανούς να απομακρυνθούν απ’ την περιοχή….

Το σύνθημα δόθηκε στις 3 το μεσημέρι, με μία φωτοβολίδα. Αμέσως, οι άντρες των Ες-Ες ξεχύθηκαν στο χωριό και άρχισαν να πυροβολούν. Σκότωναν χωρίς σταματημό. Έσφαξαν εγκυμονούσες γυναίκες, παιδιά που έτρεχαν στους δρόμους, ηλικιωμένους και νεαρές κοπέλες. Πυρπόλησαν τα σπίτια, την εκκλησία, το γυμνάσιο, ακόμα και τη βιβλιοθήκη. Μόλις δύο ώρες ήταν αρκετές για να σκοτωθούν 280 άμαχοι, να τραυματιστούν 40 και να καταστραφούν 150 σπίτια. Την τελευταία στιγμή, σώθηκαν επτά γυναίκες, που είχαν οδηγηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα. Πριν πυροβολήσουν οι Γερμανοί, μία δεύτερη φωτοβολίδα σήμανε το τέλος της επίθεσης. Όταν σιγουρεύτηκαν πως οι αντάρτες είχαν «μπει στη θέση τους» αποχώρησαν….

Όσοι επέζησαν, έπρεπε να έρθουν αντιμέτωποι με τη φρίκη. Στο νεκροταφείο δεν υπήρχε χώρος για 280 πτώματα και έθαψαν τους νεκρούς τους στις αυλές των σπιτιών, της εκκλησίας, ακόμα και στις βουνοπλαγιές. Ακόμα και οι Γερμανοί αποδοκίμασαν τις βιαιοπραγίες στην Κλεισούρα. Ο πολιτικός εντεταλμένος του Γ’ Ράιχ στα Βαλκάνια, ο Χέρμαν Νοϊμπάχερ χαρακτήρισε την επίθεση «λουτρό αίματος» αλλά η στρατιωτική διοίκηση Θεσσαλονίκης Αιγίου επικρότησε τις ενέργειες του αντισυνταγματάρχη Σίμερς ο οποίος συμμετείχε και στη σφαγή του Διστόμου. Πέθανε στις 18 Αυγούστου 1944 όταν το αυτοκίνητο του έπεσε πάνω σε νάρκη στην Ήπειρο. Μετά τον πόλεμο, απονεμήθηκε στην Κλεισούρα ο Πολεμικός Σταυρός Α’ τάξης και ο Σύλλογος Απανταχού Κλεισουριέων «Άγιος Μάρκος» ανήγειρε μνημείο προς τιμήν των νεκρών….

Γιώργος Πετκανάς