Γιώργος Πετκανάς: Μια βόλτα στην ιστορία του Ναού Αγίου Αθανασίου του Μουζάκη

Γιώργος Πετκανάς: Μια βόλτα στην ιστορία του Ναού Αγίου Αθανασίου του Μουζάκη

Ο Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου του Μουζάκη στην Καστοριά, χτίστηκε και τοιχογραφήθηκε στα 1383-1384 από μέλη της αλβανικής οικογένειας Μουζάκη, τελευταίων ηγεμόνων της πόλης πριν από την τουρκική κατάκτηση. Το μνημείο αναγνωρίζεται ως το απαύγασμα μιας περιόδου μεγάλης ακμής και πλούσιας καλλιτεχνικής παραγωγής, που η Καστοριά βιώνει κατά το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα. Η μελέτη του χωρίζεται σε τέσσερεις μεγάλες θεματικές ενότητες.

Η πρώτη θεματική ενότητα έχει εισαγωγικό χαρακτήρα και περιλαμβάνει τέσσερα κεφάλαια, στα οποία εξετάζονται το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου, η τοπογραφία της περιοχής του μνημείου, η αρχιτεκτονική του και τέλος η κτητορική επιγραφή του. Η δεύτερη θεματική ενότητα μελετά την εικονογραφία των παραστάσεων. Στην τρίτη θεματική ενότητα εξετάζονται η τεχνική και η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών, σε έξι κεφάλαια που αφορούν στο χρώμα, στην πτυχολογία, στο πλάσιμο της σάρκας, στη σκηνική παρουσία των μεμονωμένων μορφών, στο βάθος και στις μορφές των αφηγηματικών σκηνών. Η τέταρτη και τελευταία θεματική ενότητα περιλαμβάνει άλλα έξι κεφάλαια, που ανασυνθέτουν τα όσα αναλύθηκαν πρωτύτερα.

Το πρώτο αναφέρεται στον εσχατολογικό χαρακτήρα της ζωγραφικής του μνημείου, καθώς και στην οιονεί κτητορική παράσταση του, που ενσωματώνεται στη Δέηση του βόρειου τοίχου. Στο δεύτερο κεφάλαιο διατυπώνονται τα συμπεράσματα που αφορούν στα χαρακτηριστικά της τέχνης του αγιογράφου, ο οποίος εντάσσεται σ’ ένα ρεύμα αναβίωσης των αξιών της Παλαιολόγειας Αναγέννησης. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζεται η διακριτική ενσωμάτωση στις παραστάσεις στοιχείων της ύστερης γοτθικής τέχνης. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην συμμετοχή ενός βοηθού του κύριου αγιογράφου, η παρουσία του οποίου περιορίζεται στο βόρειο τοίχο. Στο πέμπτο κεφάλαιο διατυπώνονται τα συμπεράσματα που αφορούν στους συσχετισμούς της τέχνης του αγιογράφου με εντοίχια σύνολα που του αποδόθηκαν στο παρελθόν, ενώ παράλληλα ο χρωστήρας του αναγνωρίζεται για πρώτη φορά σε άλλα έργα.

Στον αγιογράφο αποδίδονται οι προσόψεις του Ιερού Ναού της Παναγίας στο Mali Grad της Μεγάλης Πρέσπας 1368-1369 στον Ιερό Ναό του Χριστού Ζωοδότη Borje κοντά στην Κορυτσά 1389-1390 καθώς και φορητή εικόνα με τον αρχάγγελο Μιχαήλ από το Μουσείο Μεσαιωνικής Τέχνης της Κορυτσάς. Στο έκτο κεφάλαιο της τελευταίας ενότητας συνοψίζονται οι επιδράσεις της τέχνης του μνημείου στην αγιογραφία μεταγενέστερων χρόνων, της Καστοριάς και όμορων γεωγραφικά περιοχών.

Κείμενο, φωτογραφίες: Γιώργος Πετκανάς

Leave a Reply

Your email address will not be published.