Μετά από μια δεκαετία αλματώδους ανάπτυξης, με τις μονάδες παραγωγής να φυτρώνουν σαν τα? μανιτάρια σε πολλές περιοχές της χώρας, η εγχώρια αγορά του μανιταριού βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση σταθεροποίησης και εξορθολογισμού.

Στο καλλιεργούμενο πλευρώτους η παραγωγή φτάνει στα όρια του κορεσμού, αφού η ζήτηση καλύπτεται και οι τιμές συμπιέζονται, ενώ σε άλλα είδη όπως το λευκό (agaricus) που εισάγεται σχεδόν στο σύνολό του, μια μεγάλη πρόσφατη επένδυση στην Αλεξανδρούπολη, έρχεται να καλύψει το κενό της απουσίας ελληνικής παραγωγής. Την ίδια ώρα σε πολλές ορεινές περιοχές της χώρας τα άγρια μανιτάρια κινούν από μόνα τους σημαντικό μέρος της τοπικής οικονομικής δραστηριότητας, που όμως τις περισσότερες φορές δεν ελέγχεται και δεν… φορολογείται. Πολλοί κάτοικοι έχουν βρει μια αξιόλογη πηγή εισοδήματος συλλέγοντας και πουλώντας τους καρπούς της γης σε τοπικές ταβέρνες και σε γκουρμέ εστιατόρια της Αθήνας.

Η ετήσια κατανάλωση μανιταριών στην Ελλάδα είναι περίπου 8.000 τόνοι, από τους οποίους 3.500-4.000 αφορούν το φρέσκο λευκό αγαρικό, οι 2.000 τόνοι πλευρώτους και άλλοι περίπου 2.000 είναι σε κονσέρβες, που εισάγονται από Κίνα, Ολλανδία και Πολωνία και διοχετεύονται στις τουριστικές περιοχές της χώρας (πρόκειται για 4.000 τόνους κονσέρβας, από τους οποίους το καθαρό βάρος του προϊόντος είναι σχεδόν το μισό).

Η ελληνική παραγωγή περιορίζεται σε περίπου 2.500 τόνους ετησίως, από τους οποίους οι 2.000 αφορούν το πλευρώτους (σχεδόν το σύνολο της κατανάλωσης είναι ελληνικό) και περίπου 400-500 τόνοι το λευκό agaricus.

Σε ολόκληρη τη χώρα δραστηριοποιούνται σήμερα περίπου 80 μονάδες παραγωγής μανιταριών. Από αυτές οι 5 είναι μεγάλες επιχειρήσεις, οι 10-20 μεσαίου μεγέθους και οι υπόλοιπες μικρές οικογενειακές ή ατομικές εκμεταλλεύσεις.

«Επειτα από αρκετά χρόνια μεγάλης ανόδου, η αγορά του μανιταριού φαίνεται πως μπαίνει σε μια φάση ωριμότητας. Μη βιώσιμες μονάδες έχουν κλείσει, άλλες έχουν συγχωνευτεί και υπάρχει μια σταθεροποίηση, με το πλευρώτους σχεδόν κορεσμένο και τα άλλα είδη σε αναζήτηση βηματισμού», είπε στον «Αγρότη» ο κ. Λευτέρης Λαχουβάρης, εκ των συνιδρυτών της «Δίρφυς», μίας από τις μεγαλύτερες εγχώριες μονάδες παραγωγής μανιταριών με έδρα την Εύβοια.

Η εταιρεία παράγει ετησίως περίπου 200 τόνους μανιταριών, κυρίως πλευρώτους και λιγότερο λεντινούλα. Εκτός από το «κοινό» γκρι πλευρώτους, παράγεται σ’ αυτήν αποκλειστικά στην Ελλάδα το κίτρινο πλευρωτικό, με ιδιαίτερη γεύση, που διοχετεύεται στην αγορά μέσω αλυσίδας σούπερ μάρκετ, ενώ σε πειραματική κλίμακα γίνεται η καλλιέργεια δύο εξωτικών ειδών (βασιλικό πλευρωτικό και φολιότα), με στόχο τη μελλοντική παραγωγή.

Η τιμή παραγωγού πιέζεται σημαντικά από διάφορες πλευρές και σύμφωνα με τον κ. Λαχουβάρη βρίσκεται σήμερα 20% χαμηλότερα από εκεί που θα έπρεπε, με βάση το κόστος παραγωγής και το λογικό περιθώριο κέρδους (πωλείται 2,50 – 2,60 ευρώ το κιλό αντί για 3,10 – 4,10 ευρώ για τις μεγάλες μονάδες).

«Υπάρχει έντονος εσωτερικός ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων εταιριών του χώρου και πίεση των τιμών από τους εμπόρους με τις εισαγωγές φθηνότερου, αλλά κατώτερων προδιαγραφών προϊόντος από το εξωτερικό», εξήγησε.

«Σαπίζουν στα δάση»
Στη Δυτική Μακεδονία εδρεύει και δραστηριοποιείται ο ερευνητής μυκήτων, συγγραφέας βιβλίων για τα μανιτάρια και πρόεδρος των Μανιταρόφιλων Ελλάδας, Γιώργος Κωνσταντινίδης.

Ο τελευταίος έχει ταυτοποιήσει 1.600 είδη μανιταριών, από τα 3.000 συνολικά που έχουν ταυτοποιηθεί από άλλους ερευνητές και πανεπιστήμια. Από αυτά τα περισσότερα είναι βρώσιμα, αλλά μόνο 100 έχουν ενδιαφέρον από άποψη ποσότητας, μεγέθους και γεύσης για κατανάλωση.

«Στην εποχή μας ξοδεύουμε τεράστια ποσά ενέργειας, πρώτων υλών και νερού για να παραγάγουμε τρόφιμα, όταν τόνοι μανιταριών στα δάση δεν μαζεύονται και αφήνονται να σαπίζουν ή να καταναλώνονται από γυμνοσάλιαγκες, χελώνες και έντομα. Η μανιταροσυλλογή είναι σαν να μαζεύουμε τους καρπούς από τα δέντρα, τα μήλα από τη μηλιά, αφού δεν υπάρχει καμία επίπτωση στο μυκήλιο.

Εχει παράλληλα και τεράστια αξία στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας. Από εκεί και πέρα, χρειάζεται γνώση των επικίνδυνων ειδών για την ασφαλή κατανάλωση μανιταριών», όπως λέει.

Τα τοξικά είδη που μπορούν να προκαλέσουν θάνατο είναι 15. Ενα από αυτά, ο αμανίτης φαλλοειδής, ευθύνεται για το 95% των δηλητηριάσεων και θανάτων σε Ελλάδα και εξωτερικό.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
«Η ζήτηση για το αγαρικό αυξάνεται συνεχώς στην αγορά»

Η αυξανόμενη ζήτηση στο λευκό (agaricus) μανιτάρι -κι ενώ η αγορά θεωρείται κορεσμένη στο πλευρώτους- οδήγησε πριν από έναν χρόνο σε μια από τις μεγαλύτερες εγχώριες επενδύσεις στο προϊόν. Ο Μ. Μπαξεβάνης με μια ομάδα επιχειρηματιών επένδυσαν 3 εκατ. ευρώ και δημιούργησαν στην Αλεξανδρούπολη τη μοναδική σήμερα μονάδα παραγωγής αγαρικού μανιταριού στη χώρα, δίνοντας δουλειά σε 65 εργαζόμενους.

Σήμερα η μονάδα παράγει από 18 ως 20 τόνους λευκού μανιταριού εβδομαδιαίως, με στόχο έως τα μέσα του χρόνου να φτάσει στους 26 με 27 τόνους. Αλλοι περίπου 160 τόνοι εβδομαδιαίως εισάγονται κυρίως από την Πολωνία.

Προοπτική
«Το λευκό μανιτάρι απαιτεί μια πολύ κοστοβόρα επένδυση, σε μηχανολογολικό εξοπλισμό ψύξης, θέρμανσης, μόνωσης των θαλάμων, ειδικά υποστρώματα και εξειδικευμένο προσωπικό. Είναι μια πολύ πιο δύσκολη και απαιτητική καλλιέργεια σε σχέση με το πλευρώτους, αλλά έχει προοπτική ανάκαμψης, καθώς η ζήτηση αυξάνεται συνεχώς», εξήγησε στον «Αγρότη» ο κ. Μπαξεβάνης, διευθύνων σύμβουλος της «Μανιτάρια Αλεξανδρούπολης», ο οποίος αναμένει απόσβεση της επένδυσης σε βάθος χρόνου λιγότερο της πενταετίας.

Ο κ. Βαγγέλης Καρακούλας διαθέτει μια μικρή οικογενειακή μονάδα στην Κοζάνη, που παράγει τρία είδη: πλευρώτους, λευκά (agaricus) και μαύρο (portobello). Εχει σταθερή παραγωγή της τάξης των 500 κιλών τον μήνα, την οποία διαθέτει στην τοπική αγορά και σε σταθερούς πελάτες στην Κέρκυρα και στους Παξούς, ενώ παράλληλα αποξηραίνει και εμπορεύεται άγρια είδη που προμηθεύεται από συλλέκτες του βουνού.

«Ανοιξα τη μονάδα το 2012, βλέποντας την ανάγκη των πολιτών για αγνά βιολογικά προϊόντα υπαίθρου και πάω σχετικά καλά, παρά το εχθρικό περιβάλλον, την υψηλή φορολογία και τα παιχνίδια των εμπόρων που παίρνουν 100 κιλά από εμένα, 500 από τα Σκόπια ή τη Βουλγαρία και τα πωλούν όλα ως δικά μου», λέει στον «Αγρότη».

ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Οι κυνηγοί του άγριου μανιταριού

Το άγριο μανιτάρι αποτελεί κινητήριο μοχλό της τοπικής οικονομίας σε πολλές ορεινές δασικές περιοχές της χώρας, και κυρίως στη Δυτική Μακεδονία, που αποτελεί το «Ελ Ντοράντο» του προϊόντος, λόγω αφθονίας, αλλά και συσσωρευμένης γνώσης που έχει αναδείξει κυρίως τους νομούς Κοζάνης και Γρεβενών ως περιοχές αναφοράς για το προϊόν σε όλη τη χώρα.

Εκατοντάδες «κυνηγοί» μανιταριών εξορμούν καθημερινά στα δάση, με αρκετούς να το έχουν κάνει επάγγελμα, συλλέγοντας και πουλώντας άγρια μανιτάρια στις ταβέρνες της περιοχής, αλλά και της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Τουλάχιστον τρεις ταβέρνες λειτουργούν με μενού αποτελούμενο αποκλειστικά από συνταγές με μανιτάρια, ενώ έχουν δημιουργηθεί μικρές μονάδες επεξεργασίας και τυποποίησης, που πωλούν μανιτάρια σε τουρσί, γλυκό κουταλιού, αποξηραμένα ή σε σκόνη. Ο όγκος των μανιταριών που διοχετεύεται στην αγορά είναι άγνωστος, καθώς η διακίνηση γίνεται εκτός επίσημων καναλιών.

40 κιλά
«Ενας έμπειρος συλλέκτης, που γνωρίζει τα είδη και πού θα τα βρει, μπορεί να μαζέψει έως και 30-40 κιλά την ημέρα και να τα πουλήσει από 3 ευρώ το κιλό έως και 6 για κάποια είδη όπως τα πορτσίνια ή βωλίτες. Πολλοί βγάζουν γερό μεροκάματο απ’ αυτό», είπε στον «Αγρότη» ο κ. Ακρίτας.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΑΔΗΣ

www.ethnos.gr