Ο Πάνος Τσολάκης, Καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έχει τιμήσει την Καστοριά με το ερευνητικό του έργο το οποίο αποτελεί μια πολύτιμη παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές. Στα βιβλία του αποτυπώνεται με ιδιαίτερη ενάργεια το ιστορικό παρελθόν της Καστοριάς, που ζωντανεύει μέσα από τις συλλεκτικές εικόνες με τις οποίες ντύνει την αφήγησή του. Συναντηθήκαμε σ’ έναν παραδοσιακό ξενώνα της πόλης λίγο πριν την παρουσίαση του νέου του βιβλίου «Καστοριά, τόπος και ιστορία» και μέσα από τη συνέντευξή του μας βοήθησε να διακρίνουμε τις λεπτομέρειες που κάνουν τόσο ξεχωριστή την Καστοριά.

 Συνέντευξη στην Χριστίνα Αγγελή

Θεωρείτε μοναδική την αρχιτεκτονική της Καστοριάς;
Η Καστοριά έφτασε μέχρι τις μέρες μας σχεδόν ακέραιη από το μακρινό της παρελθόν και διατήρησε σε μεγάλο βαθμό την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της. Η ιδιαιτερότητα της αρχιτεκτονικής της Καστοριάς είναι ακριβώς ότι σε σχέση με άλλες πόλεις, διατηρεί και σήμερα πάρα πολλά διατηρητέα σπίτια, της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής, ενώ άλλες πόλεις όπως η Κοζάνη, η Σιάτιστα και η Βέροια διατήρησαν λιγότερα παλιά κτίσματα. Βέβαια, κάθε τόπος έχει και τις μικρές παραλλαγές του, όμως σε γενικές γραμμές, η Καστοριανή αρχιτεκτονική ανήκει στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Βορειοδυτικής Μακεδονίας.

Ποιο σημείο της πόλης έχετε ξεχωρίσει και γιατί;
Τα δυο σημεία στην πόλη που ξεχωρίζουν είναι φυσικά το Ντολτσό και το Απόζαρι. Δυο συνοικίες που διασώζουν πολλά αρχοντικά ορισμένα από τα οποία αναστηλώνονται κατά τα τελευταία χρόνια.

Με ποια εικόνα της Καστοριάς αφήνετε τη σκέψη σας να ταξιδέψει;
Η Καστοριά είναι δεμένη με τη λίμνη της, το φυσικό τοπίο, τα χαρακτηριστικά σοκάκια με τα καλντερίμια, τους παραδοσιακούς οντάδες όπως είχα την τύχη να τους προλάβω όταν ήμουν μικρός με τις μουσάντρες, το τζάκι και τα μεγάλα μεντέρια δεξια και αριστερά με τις κόκκινες βελέντζες. Να προσθέσουμε και τα παραδοσιακά καράβια της λίμνης τα οποία έχουν μοναδικό σχήμα.

Τα ερευνητικά σας ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην Καστοριά. Τι είναι αυτό που σας παρακίνησε να τη μελετήσετε σε βάθος;
Η καταγωγή των γονιών μου από την Καστοριά, το γεγονός ότι δίδασκα την ιστορία της αρχιτεκτονικής και το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η παραδοσιακή μας αρχιτεκτονική, με οδήγησαν να ασχοληθώ γενικότερα με την ιστορία της Καστοριάς, εκτός από την αρχιτεκτονική των κτιρίων της και να παρουσιάσω ιδιαίτερα στο τελευταίο μου βιβλίο διάφορα θέματα πως ήταν παλιά μερικές περιοχές της Καστοριάς.

Πως γεννήθηκε η ιδέα για το νέο σας βιβλίο «Καστοριά, τόπος και ιστορία»;
Για να γραφτούν τα κείμενα του βιβλίου μου ήταν υπόθεση αρκετών ετών. Συγκέντρωνα τα στοιχεία και όταν πλέον μπορούσα να συντάξω ένα σχετικό κείμενο και είχα τις κατάλληλες πληροφορίες προχωρούσα σε μια πρώτη γραφή του κειμένου, η οποία βέβαια για να φτάσει στην τελική της μορφή πέρασε από επαναλαμβανόμενες διορθώσεις.

Που εστιάζει το νέο σας βιβλίο;
Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρεται στον αρχαιολογικό χώρο του Δισπηλιού και κυρίως στο μεγαλιθικό τείχος της περιοχής. Τρία κεφάλαια αναφέρονται σε περιοχές της Καστοριάς όπως η Πλατεία Δαβάκη, η Κάτω Αγορά και η περιοχή της Ντόπλιτσας. Τις περιοχές αυτές προσπαθώ να αναπλάσω πως ήταν πριν από εξήντα έως εβδομήντα χρόνια. Άλλα τρία κεφάλαια αναφέρονται σε κείμενα περιηγητών που επισκέφθηκαν την Καστοριά και μας άφησαν σχετικές αναφορές. Ορισμένα κεφάλαια αναφέρονται σε παλιά κτίσματα της πόλης που δεν υπάρχουν σήμερα, όπως τα σχολικά κτίρια του Αλληλοδιδακτικού και του Γυμνασίου, το παλιό Μητροπολιτικό μέγαρο, τα παλιά Δικαστήρια και το Ορφανοτροφείο. Τέσσερα κείμενα αναφέρονται στην αρχιτεκτονική του Βογατσικού, των Κορεστείων, του Άργους Ορεστικού και του Νεοκλασικού σπιτιού 1920-1940. Τέλος, τρία κείμενα περιλαμβάνουν τα βιογραφικά στοιχεία των οικογενειών Μπατρίνου, Βαλαλά και Τσεμάνη.

Το βιβλίο σας συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό που αναδεικνύει την παρελθοντική διάσταση της Καστοριάς. Ήρθατε σε επαφή με κάποιους συλλέκτες για να το αποκτήσετε;
Οπωσδήποτε, πολλές φωτογραφίες μου έχουν παραχωρηθεί από συλλέκτες. Προέρχονται όμως και από το προσωπικό μου αρχείο, από διάφορα sites και λοιπά.

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη αντίληψη για την Καστοριά;
Ασφαλώς, έχει τη δυνατότητα να μάθει πολλά άγνωστα πράγματα τα οποία αποτελούν την μικροϊστορία της πόλης μας. Τα κείμενα αυτά καθώς συνδυάζονται μεταξύ τους μας δίνουν τελικά και μια γενικότερη εικόνα για την πόλη.

Κάθε κτίριο έχει και μια ιστορία. Εσείς ποια ιστορία θα επιλέγατε να αφηγηθείτε σε κάποιον που θα επισκεφθεί την Καστοριά ως τουρίστας  και ποια  σ΄ ένα νέο παιδί που ζει στην πόλη μας;
Σαν τουρίστας πρέπει κανείς να επισκεφθεί πρωτίστως τις Βυζαντινές εκκλησίες, οι οποίες είναι αρκετά δημοσιευμένες έως τώρα και επίσης να δει τα μουσεία της πόλης, το Οικομουσείο του Δισπηλιού, το ενυδρείο, το Σπήλαιο και φυσικά να περιδιαβεί τα σοκάκια για να δει τα παλιά αρχοντικά της πόλης. Επίσης, πρέπει να κάνει το γύρο της λίμνης που αποτελεί μια μοναδική εμπειρία.  Ένα νέο παιδί πρέπει να γνωρίζει βασικά ότι η Καστοριά αποτέλεσε προπύργιο του ελληνισμού στα βόρεια σύνορα μας και ότι έχει βαθιές ρίζες στην εκπαίδευση αφού τα πρώτα σχολεία ιδρύθηκαν εδώ το 1705 και 1711.

Ο Mies van der Rohe έλεγε ότι « η αρχιτεκτονική είναι η επιθυμία μιας εποχής εκφρασμένη στο χώρο». Ποια είναι κατά την άποψή σας «η εκφρασμένη επιθυμία» της σημερινής εποχής;
Δυστυχώς, η αρχιτεκτονική όπως εκφράζεται σήμερα κυρίως στη χώρα μας αποβλέπει μόνο στην εκμετάλλευση της γης, στη μείωση του κόστους κατασκευής και στην επίλυση πρωτογενών συνθηκών διαβίωσης. Όμως, αρχιτεκτονική σημαίνει έκφραση στο χώρο κτισμάτων τα οποία επηρεάζουν όλους μας και έτσι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Είναι γεγονός, ότι στην Ευρώπη διατηρήθηκε μια καλύτερη σχέση ανάμεσα στο παλιά και τα καινούρια κτίσματα των πόλεων συντηρήθηκαν περισσότερα κτίσματα και δόθηκε μεγαλύτερη φροντίδα στο περιβάλλον το οποίο δυστυχώς στη χώρα μας παραμελείται. Η αρχιτεκτονική λοιπόν αποτελεί τον καθρέφτη μιας κοινωνίας. Χτίζουμε για το σήμερα με τους κανόνες του σήμερα και τη μορφολογία της σημερινής αρχιτεκτονικής, η οποία όμως πρέπει να είναι ενταγμένη στο περιβάλλον φυσικό ή τεχνητό.

Η παρέμβαση στο χώρο της Καστοριάς μέσω της αρχιτεκτονικής πως συνδέεται με το χρόνο;
Το παρελθόν μας άφησε εδώ στην Καστοριά την έννοια του μέτρου της ισορροπίας, της ομορφιάς. Δυστυχώς, στην εποχή μας εφαρμόστηκε ένα ρυμοτομικό σχέδιο το οποίο κατέστρεψε εντελώς τον παραδοσιακό ιστό και επιπλέον στα ίδια μικρά οικόπεδα της πόλης κτίστηκαν μεγάλα κτίσματα που αλλοίωσαν την παραδοσιακή της εικόνα.

Σήμερα, στις 19:30 μ.μ. στην αίθουσα Δημοτικού Συμβουλίου Καστοριάς θα πραγματοποιηθεί η παρουσίαση του βιβλίου “Καστοριά, τόπος και ιστορία”

  ειδήσεις Καστοριά, Καστοριά, Πάνος Τσολάκης, Παρουσίαση βιβλίου