Η υγιεινή διατροφή στα πλαίσια ενός δυτικότροπου life-style παραμένει σημαντικό ζητούμενο και συχνά δύσκολα επιτεύξιμο. Όλοι μας γνωρίζουμε ότι ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε φυτικές τροφές (φρούτα, λαχανικά) και ξηρούς καρπούς συνεισφέρει τα μέγιστα στην αποτροπή νεοπλασιών, καρδιαγγειακών παθήσεων και άλλων νόσων. Ωστοσο, ισχύει η ίδια ευεργετική επίδραση κατά το απευκταίο σενάριο της εμφάνισης τους;Η επιστήμη ποτέ δεν αρκέστηκε στο θέσφατο κοινώς αποδεκτών αντιλήψεων και πάντοτε επιδίωκε τη σε βάθος διερεύνηση τους, ώστε να τις αποδείξει ή να τις καταρρίψει.
Ποιο είναι, λοιπόν, το πρόσημο της επίδρασης των αντιοξειδωτικών στη μάχη κατά ορισμένων ασθενειών, όπως των νεοπλασιών; Αν και η πεποίθηση ότι παρέχουν ασπίδα προστασίας τείνει να καθιερωθεί στο μυαλό των καταναλωτών, οι ερευνητές πασχίζουν να προσκομίσουν αποδεικτικά στοιχεία και -μαντέψτε- δεν τα καταφέρνουν. Αντιθέτως.
Μία πληθώρα ερευνών, που διεξήχθησαν κατά τις τελευταίες δεκαετίες, αμφισβητεί ευθέως τη φημολογούμενη ευεργετική δράση τους, ενώ το κλίμα επιδεινώνουν δύο νέες έρευνες που δημοσιεύτηκαν τον τελευταίο μήνα1,5 και προσθέτουν νέα στοιχεία στην υπόθεση ότι τα αντιοξειδωτικά όχι απλώς δεν καταπολεμούν, αλλά ενδεχομένως διευκολύνουν την εξάπλωση ορισμένων μορφών καρκίνου.

Ένα από τα πρώτα πράγματα που σπεύδουν να κάνουν οι ασθενείς όταν διαγνωστούν με νεοπλασία, είναι η διαδικτυακή αναζήτηση πληροφοριών σχετικών με τη νόσο και πιθανούς τρόπους αποτελεσματικής αντιμετώπισης. Δυστυχώς, τα άρθρα που κυκλοφορούν ευρέως -και διαμοιράζονται ελαφρά τη καρδία- διαπνεόνται από αμφίβολης αξιοπιστίας/εγκυρότητας λόγο και επιχειρήματα, ενώ συχνά έχουν ως μοναδικό, ανίερο σκοπό την προώθηση ακριβών παραϊατρικών προϊόντων, που ενδέχεται να ζημιώνουν την υγεία των ασθενών, όπως θα δούμε παρακάτω.   Ο αναγνώστης τέτοιων άρθρων πολιορκείται από ενθουσιώδεις ψευδοεπιστημονικούς ισχυρισμούς ότι η λήψη αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων, όπως η βιταμίνη Ε και το βήτα-καροτένιο, μπορεί να περιορίσει την εξέλιξη της νόσου. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική και ίσως επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις.

Προς ενίσχυση των σωρευόμενων ενδείξεων για βλαπτικές επιδράσεις των αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων, μία μελέτη1 που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Science Translational Medicine, απέδειξε ότι διπλασιάζουν την εξάπλωση του μελανώματος σε ποντίκια-μοντέλα της ασθένειας. Τον προηγούμενο χρόνο, η ίδια έρευνητική ομάδα κατέδειξε ότι επιταχύνουν την εξέλιξη του καρκίνου του πνεύμονα2. Αν και απαιτείται εντατικοποίηση της έρευνας, οι επιστήμονες αναμένουν ότι τα αποτελέσματα αυτά θα ισχύουν και για άλλους τύπους νεοπλασιών.   Μάλιστα, τα ευρήματα είναι απολύτως συμβατά με αποτελέσματα προηγούμενων κλινικών μελετών, τα οποία εν πολλοίς αγνοήθηκαν εξαιτίας του αφασικού και κερδοφόρου sensationalism υπέρ των αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων.   Πιο συγκεκριμένα, το 1994, μια ομάδα ερευνητών διενήργησε μία διπλά-τυφλή, τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη3 σε περισσότερους από 29.000 Φινλανδούς καπνιστές, με σκοπό την παρακολούθηση της εξέλιξης της υγείας τους και τη μελέτη της δράσης αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων σε σύγκριση με ένα εικονικό φάρμακο. Μετά από αρκετά χρόνια, διαπιστώθηκε ότι το γκρουπ που λάμβανε β-καροτένιο, παρουσίασε αυξημένα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα (κατά 18%) και υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, έναντι του γκρουπ ελέγχου. Μια άλλη μελέτη4 μεγάλης κλίμακας, που δημοσιεύτηκε το 2011, βρήκε ομοίως ότι η βιταμίνη Ε αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.
Ο απλούστερος τρόπος να εξηγηθεί αυτή η διόλου ωφέλιμη δράση των αντιοξειδωτικών, είναι ότι ναι μεν προστατεύουν τα υγιή κύτταρα από τις βλαπτικές συνέπειες των δραστικών μορφών οξυγόνου (ROS) ή εναλλακτικά ελεύθερων ριζών, αλλά -για τον ίδιο ακριβώς λόγο- προστατεύουν και τα καρκινικά κύτταρα.   Οι ελεύθερες ρίζες φέρουν ασύζευκτα ηλεκτρόνια, καθιστώντας τες δυνητικούς εταίρους σε μια ποικιλία βιοχημικών αντιδράσεων. Η μανιώδης επιθυμία τους να αποσπάσουν ηλεκτρόνια, αλλοιώνει οτιδήποτε βρεθεί στο διάβα τους, προκαλώντας ζημιές σε σημαντικά βιομόρια όπως το DNA, οι πρωτεΐνες και τα λιπίδια. Η ζημιά που προκαλείται σε ορισμένες περιπτώσεις είναι τόσο ολέθρια, ώστε το κύτταρο ενεργοποιεί μια προγραμματισμένη πορεία θανάτου του, τη λεγόμενη αποπτωτική οδό.   Θα αναρωτηθείτε τι δουλειά έχουν αυτά τα βλαπτικά μόρια στα κύτταρα μας. Απλά, συνιστούν τα μοριακά απόβλητα μιας φυσιολογικής και απαραίτητης για τον οργανισμό διαδικασίας, της κυτταρικής παραγωγής ενέργειας στα μιτοχόνδρια, ενώ ως ένα ποσοστό προέρχονται και από εξωτερικές αιτίες, όπως η έκθεση στην ακτινοβολία UV.
Όταν τα νεοπλασματικά κύτταρα απελευθερώνονται από την πρωτοπαθή εστία τους και περιφέρονται στο σώμα (μια διαδικασία που ονομάζεται μετάσταση), έρχονται ευθέως αντιμέτωπα με αυτό που επιστήμονες αποκαλούν οξειδωτικό στρες – δηλαδή μία οργανωμένη επίθεση ελεύθερων ριζών στην κυτταρική μηχανή. Το μοριακό χάος που προκαλεί η επίθεση αυτή αποτρέπει τα καρκινικά κύτταρα απ’ το να διηθήσουν γειτονικούς ιστούς και όργανα5.   Ωστόσο, η αναχαίτιση των ελεύθερων ριζών από το εξωγενές μέτωπο των αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων καθιστά τα καρκινικά κύτταρα ικανότερα να επιβιώσουν του οξειδωτικού στρες και να μετεγκατασταθούν σε νέα προπύργια. Και ενώ οι κλινικές μελέτες αποτυγχάνουν να αναδείξουν ή καταρρίπτουν την ύπαρξη ευεργετικής συσχέτισης μεταξύ λήψης αντιοξειδωτικών και καλής πρόγνωσης σε διάφορες νόσους, αυτό δεν σημαίνει ότι ο υγιής πληθυσμός πρέπει να αφαιρέσει τα φρούτα και τους ξηρούς καρπούς από τη διατροφή του.
Είναι διαφορετικό πράγμα η λήψη της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης μίας βιταμίνης μέσω της υγιεινής διατροφής και η λήψη συμπληρωμάτων που περιλαμβάνουν χίλιες φορές τη δόση αυτή. Γι αυτό συνιστάται ιδιαίτερη προσοχή και επιφύλαξη απέναντι στα όσα διαβάζουμε στο διαδίκτυο.
Η μόνη προληπτική γραμμή που εξασφαλίζει καλή υγεία είναι το ισορροπημένο life-style, ενώ εάν εμφανιστεί μία νόσος η εμπιστοσύνη στο θεράποντα ιατρό κρίνεται ουσιώδους σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της. Ο ψευδής και πρόσκαιρος οπτιμισμός που παρέχει η ανεύθυνη ή/και κακόβουλη αρθρογραφία στο διαδίκτυο, είναι παραπλανητικός και σίγουρα επικίνδυνος.
Υ.Γ: Να σημειωθεί ότι σπανίως η εν εξελίξει έρευνα εκδίδει ετυμηγορίες για τέτοιου τύπου ζητήματα. Συχνά μάλιστα φιλοξενεί και αντικρουόμενα ευρήματα. Αυτό δεν οφείλεται σε κάποια ανεπάρκεια της επιστημονικής μεθόδου, αλλά στην περιπλοκότητα των υπό ανάλυση φαινομένων, που άλλοτε εκφαίνονται με τον Α τρόπο και άλλοτε με το B. Ψυχραιμία μέχρι να “ξεκαθαρίσει” το τοπίο και καλύτερα να αποφεύγουμε όλοι μας το hyping.

Επιστημονική Βιβλιογραφία
Le Gal, Kristell, et al. “Antioxidants can increase melanoma metastasis in mice.” Science translational medicine 7.308 (2015): 308re8-308re8. Sayin, Volkan I., et al. “Antioxidants accelerate lung cancer progression in mice.” Science translational medicine 6.221 (2014): 221ra15-221ra15. Albanes, D., O. P. Heinonen, and P. R. Taylor. “The Alpha-Tocopherol, Beta-Carotene Cancer Prevention Study Group: The effect of vitamin E and beta-carotene on the incidence of lung cancer and other cancers in male smokers.” N. Engl. J. Med 330 (1994): 1029-1035. Klein, Eric A., et al. “Vitamin E and the risk of prostate cancer: the Selenium and Vitamin E” Cancer Prevention Trial (SELECT).” Jama 306.14 (2011): 1549-1556. Piskounova, E., Agathocleous, M., Murphy, M. M., Hu, Z., Huddlestun, S. E., Zhao, Z., … Morrison, S. J. (2015). “Oxidative stress inhibits distant metastasis by human melanoma cells.” Nature, advance on. Retrieved from http://dx.doi.org/10.1038/nature15726

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΠΟΖΕΛΟΣ ,  www.lifo.gr

  καρκίνος