Μετά από περίπου οχτώ ώρες στο σχολείο, το παιδί γυρνάει στο σπίτι και αυτό που το περιμένει είναι πάλι… διάβασμα! Τα παιδιά μοιάζουν, όμως, με εμάς. Όταν επιστρέφουν από το σχολείο, το μόνο που θέλουν είναι να ξεκουραστούν και να χαλαρώσουν. Το πιο λογικό, λοιπόν, είναι να προσπαθούν να αποφύγουν τη μελέτη. Εξάλλου, δεν είναι εύκολο για ένα παιδί να καταλάβει -όπως εμείς οι ενήλικοι- την αξία και τη σημασία της μάθησης. Για εκείνο, το ότι μετά από τον υποχρεωτικό «εγκλωβισμό» του στο σχολείο είναι αναγκασμένο να συνεχίσει να διαβάζει, μοιάζει σχεδόν… αδιανόητο.

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την άρνησή του; Ο μόνος σωστός τρόπος να λύσουμε κάθε πρόβλημα είναι να το αντιμετωπίζουμε από τη ρίζα του. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η «ρίζα» είναι η καθημερινότητα. Το ημερήσιο πρόγραμμα ή – όπως αλλιώς το λέμε – η ρουτίνα της καθημερινότητας είναι καθοριστικός παράγοντας για το διάβασμα του παιδιού και όχι μόνο. Είναι σημαντικό να υπάρχει σταθερότητα στο πότε θα γυρίσει από το σχολείο του, πότε θα φάει, πότε θα διαβάσει, πότε θα ξεκουραστεί, πότε θα παίξει, πότε θα κοιμηθεί. Ίσως σας ακούγεται τραβηγμένο ή πολύ καταπιεστικό τόσο για το παιδί σας όσο και για εσάς, αποτελεί όμως τη βάση για όλα όσα προσπαθείτε με κόπο να επιτύχετε. Είναι ο μόνος τρόπος για να του «επιβάλλετε» αυτό που πρέπει να γίνει. Ένα σταθερό πρόγραμμα δημιουργεί ασφάλεια στο παιδί, ενώ παράλληλα δεν αφήνει περιθώρια για να υπάρξουν διαφωνίες μεταξύ σας, όπως: «Άσε με τώρα, θα διαβάσω μετά» ή «Πρώτα θα παίξω και μετά θα διαβάσω». Μαθαίνοντας από την αρχή σε ένα σταθερό πρόγραμμα, στη συνέχεια αυτό ακολουθείται αβίαστα, φυσιολογικά.

Ποια είναι η ιδανική ώρα για μελέτη; Το καλύτερο είναι, μόλις το παιδί επιστρέφει από το σχολείο, να ξεκουράζεται για περίπου μία ώρα, και στη συνέχεια να ξεκινάει οποιαδήποτε δραστηριότητα απαιτεί σκέψη. Αποφύγετε να του ζητάτε να κάνει επανάληψη λίγο πριν φύγει για το σχολείο ή το βράδυ λίγο πριν από τον ύπνο. Το διάβασμα της τελευταίας στιγμής, δηλαδή λίγο πριν από το σχολείο, πιθανότατα θα δημιουργήσει άγχος τόσο σε εσάς όσο και στο παιδί, ενώ επίσης και το πολύ πρωινό ξύπνημα είναι λίγο επώδυνο. Οι βραδινές πάλι ώρες, εκτός του ότι είναι κουραστικές, δεν βοηθούν στο αποτελεσματικό διάβασμα. Δεδομένου ότι η κούραση της ημέρας είναι συσσωρευμένη, υπάρχει δυσκολία στη συγκέντρωση αλλά και στην αντίληψη του παιδιού.

Πού πρέπει να διαβάζει; Το πιο σημαντικό σε ο, τι αφορά το χώρο στον οποίο μελετά το παιδί είναι να έχει το ίδιο χαρακτηριστικό με το πρόγραμμά του, να είναι δηλαδή σταθερός. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να διαβάζει τη μία μέρα στην κουζίνα, την επόμενη στο σαλόνι, και την άλλη στο δωμάτιό του. Η καλύτερη επιλογή είναι ένα γραφείο τακτοποιημένο, καθαρό, με τα απαραίτητα πράγματα για το παιδί (μολύβια, γόμα, βιβλία, τετράδια κλπ.), χωρίς άλλα αντικείμενα ή παιχνίδια που θα αποσπούν την προσοχή του. Εξίσου σημαντικοί παράγοντες είναι ένα εργονομικό κάθισμα, ώστε να κάθεται άνετα και σωστά, ο κατάλληλος φωτισμός και ο σωστός αερισμός του χώρου. Φροντίστε, επίσης, να περιορίσετε τις ηχητικές παρεμβάσεις που αποσπούν την προσοχή του παιδιού και εμποδίζουν τη συγκέντρωσή του. Τέτοιες μπορεί να είναι ο ήχος της τηλεόρασης που ακούγεται από το διπλανό δωμάτιο, το παιχνίδι και οι φωνές του αδερφού του που παίζει, η φασαρία από το δρόμο, παράγοντες που κάνουν το παιδί να μην μπορεί να συγκεντρωθεί αλλά και να μη θέλει να διαβάσει, αφού υπάρχει κάτι πιο ευχάριστο. Μοναδική εξαίρεση ήχου που δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα είναι η μουσική. Η μουσική, κυρίως χωρίς στίχους και απαλή στην ένταση, μπορεί να λειτουργήσει θετικά για τη συγκέντρωση και το άγχος, αλλά και να καλύψει πιθανούς εξωτερικούς ήχους που δεν μπορούν να ελεγχθούν.

Η σημασία της συγκέντρωσης: Η συγκέντρωση είναι καταλυτικός παράγοντας για τη σωστή μελέτη. Όμως, συχνά είναι δύσκολο για το μυαλό του παιδιού να μην αφαιρεθεί σε κάποιο γεγονός που συνέβη ή να μην επηρεαστεί από την ανυπομονησία να τελειώσει το διάβασμα. Για τον καθένα, άλλωστε, ανεξάρτητα από την ηλικία του, κάποιες φορές είναι δύσκολο να συγκεντρωθεί. Αυτό που θα μπορούσε να βοηθήσει είναι να μάθετε στο παιδί κάποιες τεχνικές που θα συμβάλλουν στο να ξαναβρεί τη συγκέντρωσή του σε τέτοιες στιγμές, όπως να παίρνει βαθιές ανάσες με αργό και ρυθμικό τρόπο εστιάζοντας την προσοχή στην αναπνοή του. Μία άλλη τεχνική είναι να κλείσει για λίγο τα μάτια, έχοντας την πλάτη γυρισμένη στο βιβλίο, να μετρήσει έως το 10 και, όταν νιώσει πια έτοιμο, να καθίσει μπροστά στο γραφείο του και να ξεκινήσει. Επίσης, αναρωτηθείτε μήπως η έλλειψη συγκέντρωσης οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως διάφορες ηχητικές παρεμβάσεις.

Η σωστή διατροφή είναι ένας παράγοντας που βοηθά στην υγιή σκέψη. Μικρά και υγιεινά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας βοηθούν το παιδί να έχει ενέργεια, μνήμη και καλή υγεία. Πριν ξεκινήσει το διάβασμα, θα πρέπει να τρώει ένα ελαφρύ γεύμα – αποφύγετε τις έτοιμες τροφές, τα γλυκά, τα πατατάκια, τα κρουασάν, τα τηγανητά, τις σοκολάτες κτλ., που είναι πλούσια σε κορεσμένα λίπη. Προτιμήστε υγιεινές τροφές, όπως ψάρι, φρούτα, σαλάτες, γιαούρτι με ξηρούς καρπούς, ψωμί με βούτυρο και μέλι. Ο βραδινός ύπνος είναι, επίσης, πολύ σημαντικός τόσο για το διάβασμα όσο και για την υγεία του παιδιού. Βοηθά στην ξεκούραση του σώματος και του νου, τη μνήμη, τη συγκέντρωση, τη σωματική και την πνευματική ανάπτυξη.

 – Η τηλεόραση είναι μεγάλος αντίπαλος για το διάβασμα. Φτιάξτε ένα πρόγραμμα για το τι και πότε μπορεί να βλέπει το παιδί, και κυρίως μην το αφήνετε να δει τηλεόραση αμέσως πριν διαβάσει.

 – Συζητήστε μαζί του, ώστε να κατανοήσει ποιος είναι ο σκοπός της μελέτης. Εξηγήστε του ότι μελετάμε στο σπίτι για να καταλάβουμε καλύτερα αυτά που έκανε στο σχολείο και για να μπορέσει να μάθει ακόμα περισσότερα την άλλη μέρα.

 – Μάθετέ του τις συνέπειες που υπάρχουν όταν αφήνουμε τις δουλειές μας μισοτελειωμένες. Τα μαθήματα για το σπίτι είναι η «δουλειά «του, την οποία αν δεν ολοκληρώσει σήμερα, αύριο θα πρέπει να κάνει διπλή. Όλοι, όταν έχουμε μια υποχρέωση, πρέπει να ασχολούμαστε μαζί της στη σωστή ώρα.

 – Όταν διαπιστώνετε ότι δυσκολεύεται, προσπαθήστε να το ενθαρρύνετε. Για παράδειγμα, πείτε του: «Φαίνεται λίγο δύσκολο, θέλεις να δοκιμάσουμε μαζί;» ή «Πολύ καλή δουλειά μέχρι εδώ, θέλεις να συνεχίσουμε μαζί;». Μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις από το παιδί. Αναγνωρίστε τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει καλά, και προσπαθήστε να το ενθαρρύνετε για την προσπάθειά του αλλά και να μειώσετε το άγχος της αποτυχίας όταν δυσκολεύεται. Μην ξεχνάτε πως η προσπάθεια από μόνη της είναι πολύ σημαντική.

 – Οι περισσότεροι γονείς δεν είναι εκπαιδευμένοι να κάνουν τη δουλειά του δασκάλου. Γι’ αυτό, αν νιώθετε ότι δυσκολεύεστε να βοηθήσετε το παιδί με τη μελέτη του, αναθέστε τη σε κάποιον άλλον. Είναι προτιμότερο να το διαβάσει κάποιος που θα μπορεί να το κάνει πιο αποτελεσματικά, από το να το κάνετε εσείς με το λάθος τρόπο. Αυτό θα έχει αρνητικά αποτελέσματα και στη μάθηση του παιδιού, αλλά και στη μεταξύ σας σχέση.

 – Μην είστε πολύ πιεστικοί. Μην ξεχνάτε πως η πίεση και το πολύωρο διάβασμα το μόνο αποτέλεσμα που θα φέρουν θα είναι η απέχθεια του παιδιού προς τη μελέτη. Εξάλλου, ένα παιδί στην ηλικία του Δημοτικού δεν πρέπει να διαβάζει πολλές ώρες. Προσπαθήστε να κάνετε την ώρα της μάθησης να μοιάζει διασκεδαστική και ευχάριστη, και όχι καταναγκαστικό έργο!

 – Όπως σε κάθε επιθυμητή συμπεριφορά, η πιο σημαντική συμβουλή είναι να δώσετε το καλό παράδειγμα. Αν θέλετε, λοιπόν, το παιδί σας να αγαπήσει το διάβασμα, δείξτε του πως κι εσείς το αγαπάτε. Αν σας δει με ένα βιβλίο, θα είναι πιο αποτελεσματικό από το να δώσετε σε εκείνο ένα βιβλίο.

 – Και μην ξεχνάτε: Βοηθάμε τα παιδιά όταν χρειάζεται, αλλά δεν «διαβάζουμε» για αυτά. Η ευθύνη της μελέτης στο σπίτι ανήκει στο παιδί, όχι σε εσάς.

Με τη συνεργασία της Μαρίας Ποθητού (σύμβουλος γονέων, παιδαγωγός, συντονίστρια σχολών γονέων).