Οι τραυματισμοί είναι αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής ενός αθλητή και μπορεί να προκύψουν είτε ως αποτέλεσμα ενός ακαριαίου τραυματισμού, είτε λόγω χρόνιας και σταδιακής υπερφόρτωσης των μυών και του σκελετού. Παρότι όμως η αξία της διατροφής στην απόδοση και αποθεραπεία ενός ενεργού αθλητή είναι πια αδιαμφισβήτητη και συνοδεύεται από σαφείς οδηγίες για τις θερμίδες και τα θρεπτικά συστατικά που συνίσταται να καταναλώνονται, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τη δίαιτα ενός αθλητή όταν αυτός τραυματιστεί. Εάν και είναι πεδίο ανεξερεύνητο η διατροφή κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης από έναν τραυματισμό είναι εξέχουσας σημασίας, ακριβώς διότι κατά την περίοδο αυτή το σώμα χρησιμοποιεί τα δομικά υλικά της διατροφής για να επουλώσει τις «πληγές».

Τι συμβαίνει στο σώμα όταν τραυματιστεί;

Μπορεί κάθε τύπος τραυματισμού να διαθέτει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, για παράδειγμα τα οστά διαθέτουν έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο αναδόμησης, όμως σε γενικές γραμμές ενεργοποιούνται οι παρακάτω τρεις μηχανισμοί:

1. Φλεγμονή, διάρκεια 1 έως4 ημέρες: Στάδιο απαραίτητο για την κινητοποίηση του οργανισμού κατά το οποίο η αιμάτωση της τραυματισμένης περιοχής είναι περιορισμένη. Μολονότι η φλεγμονή προκαλεί πόνο, πρήξιμο και κοκκίνισμα, λειτουργεί σαν συναγερμός στον οργανισμό δίνοντάς του το έναυσμα για εκκίνηση της επούλωσης.

2.  Πολλαπλασιασμός, διάρκεια 4 έως 21 ημέρες: Η φλεγμονή έχει περιοριστεί και νέα αγγεία, καθώς και συνδετικός ιστός (απαρτιζόμενος κατά ένα μεγάλο ποσοστό από κολλαγόνο) αρχίζουν να δημιουργούνται στην περιοχή. Η ροή του αίματος και των θρεπτικών συστατικών αποκαθίσταται.

3. Αναδόμηση, διάρκεια 21 ημέρες έως 2 χρόνια: Ισχυροποιούνται οι βάσεις οι οποίες τέθηκαν στο προηγούμενο στάδιο με το συνδετικό ιστό να παίρνει την τελική του μορφή, η οποία εάν οι συνθήκες διατροφής και αποθεραπείας είναι οι κατάλληλες, θα είναι το ίδιο ισχυρή με την αρχική.

Ένας αθλητής κατά πάσα πιθανότητα έχει μάθει να πειθαρχεί σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα διατροφής το οποίο καλύπτει τις ανάγκες του σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. Επειδή ένας τραυματισμός μπορεί να προκύψει ακόμα και στους καλύτερους αθλητές, πρέπει να γνωρίζουν πως μπορούν να προσαρμόσουν τη διατροφή τους κατάλληλα. Οι περισσότεροι διακατέχονται από ένα αίσθημα φόβου πως θα πάρουν κιλά, οι πως μύες τους θα γίνουν λίπος και άλλες τέτοιες αντιλήψεις οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε διατροφικές επιλογές που περισσότερο θα βλάψουν παρά θα ωφελήσουν τη διαδικασία της ανάρρωσης.

Οι δύο βασικότεροι στόχοι της διατροφής κατά την αποθεραπεία ενός αθλητή είναι:

• Η κατανάλωση της κατάλληλης ποσότητας ενέργειας, δηλαδή θερμίδων.
• Η κάλυψη των αναγκών σε πρωτεΐνες.

Πόση ενέργεια χρειάζεται ένας τραυματισμένος αθλητής;

Η διατροφή δίνει ενέργεια στο σώμα μέσα από τις θερμίδες που αποδίδουν τα συστατικά των τροφίμων. Παραπανίσια ενέργεια μπορεί να προκαλέσει αύξηση βάρους και επιβράδυνση της αποθεραπείας, ενώ πολύ χαμηλά επίπεδα ενέργειας στερούν από το σώμα τα συστατικά εκείνα που θα συμβάλλουν στην επούλωση του τραύματος. Πρέπει λοιπόν να βρεθεί η ιδανική ισορροπία ενέργειας που θα διατηρήσει το βάρος και θα προωθήσει τη διαδικασία της αποκατάστασης.

Ένας αθλητής έχει μάθει να καταναλώνει πολλές θερμίδες την ημέρα, τις οποίες όμως καίει κατά την προπόνηση. Όταν χρειαστεί λοιπόν να κινείται λιγότερο, ή και καθόλου, λόγω ενός τραυματισμού τότε οι θερμιδικές του ανάγκες μειώνονται. Προσοχή όμως γιατί δεν μειώνονται τόσο όσο θα νόμιζε κανείς, ακριβώς διότι οι μηχανισμοί επούλωσης που αναφέρθηκαν παραπάνω χρησιμοποιούν επιπλέον ενέργεια. Έτσι ένας αθλητής που έχει πρόσφατα τραυματιστεί και είναι σε σχετική ακινησία, θα πρέπει να μειώσει τις θερμίδες που καταναλώνει, αλλά όχι ριζικά. Παρότι χρειάζεται μία αρκετά εξατομικευμένη προσέγγιση για το συγκεκριμένο μηχανισμό, ένα παράδειγμα θα ήταν πως για μία αθλήτρια που εν καιρώ προπόνησης λαμβάνει 2,700 θερμίδες, όταν τραυματιστεί προτείνεται να τις μειώσει σε 2,300 θερμίδες που είναι περίπου το 85% της αρχικής κατανάλωσης. Περισσότερο από τους άνδρες, οι γυναίκες αθλήτριες ακολουθούν συχνά στερητικές δίαιτες των υποβάλλοντας στην ουσία τον εαυτό τους σε μία διαδικασία ασιτίας η οποία θα έχει σαν αποτέλεσμα να επανέλθουν πολύ αργότερα στις αθλητικές τους υποχρεώσεις.

Πόση πρωτεΐνη πραγματικά χρειάζεται ένας τραυματισμένος αθλητής;

Ένας ενεργός αθλητής χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα πρωτεΐνης σε σχέση με έναν μη αθλούμενο, για να μπορέσει είτε να αυξήσει τη μυϊκή του μάζα, είτε για να εξισορροπήσει την καταπόνηση και κατάχρηση που υφίσταται το μυϊκό του σύστημα κατά την προπόνηση.

Συχνά όταν ένας αθλητής τραυματιστεί χρειάζεται να μείνει ακίνητος για μεγάλο χρονικό διάστημα γεγονός που θα οδηγήσει γρήγορα σε απώλεια μυϊκής μάζας. Για το λόγο αυτό δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο των πρωτεϊνών στη διατροφή ανενεργών αθλητών. Το σίγουρο είναι πως η ελλιπής κατανάλωση πρωτεϊνικών πηγών θα παρεμποδίσει τη διαδικασία αναδόμησης του συνδετικού ιστού. Πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα όμως δείχνουν πως ούτε η υπερβολική κατανάλωση πρωτεΐνης αποτελεί τη λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Αυτό συμβαίνει διότι σε έναν τραυματισμένο μυ οι μηχανισμοί αναδόμησης είναι αδρανοποιημένοι καθώς βρίσκεται σε ακινησία.  Άρα και στην περίπτωση αυτή πρέπει να βρεθεί η χρήση τομή ανάμεσα στην ποσότητα πρωτεΐνης που είναι αρκετή, αλλά όχι υπερβολική για να αντιμετωπιστεί ο τραυματισμός.

Κάποιες συστάσεις μιλούν για ημερήσια λήψη 1.0-1.2 γραμμαρίων πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους στον τραυματισμένο αθλητή. Μία απλούστερη συμβουλή είναι η κατανάλωση πρωτεΐνης από διαφορετικές πηγές (γαλακτοκομικά, ξηροί καρποί, όσπρια, κρέας, πουλερικά, θαλασσινά, αυγά) σε κάθε γεύμα, έτσι ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες.

Πέραν των δύο παραπάνω βασικότερων στόχων υπάρχουν και άλλοι παράγοντες οι οποίοι συμπληρώνουν το παζλ της ισορροπημένης διατροφής ενός τραυματισμένου αθλητή. Αυτοί οι παράγοντες αφορούν:

• Τους υδατάνθρακες, που παραμένουν η βασικότερη πηγή άμεσης ενέργειας για τον οργανισμό, θυμηθείτε όμως πως στην περίοδο αυτή υπάρχει λιγότερη ανάγκη για ενέργεια. Έμφαση πρέπει να δίνεται στα φρούτα, τα λαχανικά και τα προϊόντα ολικής άλεσης τα οποία αποτελούν τις θρεπτικότερες μορφές υδατανθράκων.
• Τα λιπαρά, και συγκεκριμένα τα καλά ωμέγα 3, αλλά και ωμέγα 6, λιπαρά τα οποία διαθέτουν αποδεδειγμένα αντιφλεγμονώδη δράση. Ωμέγα 3 λιπαρά συναντάμε στα λιπαρά ψάρια, στη σόγια, στους σπόρους και στους ξηρούς καρπούς.
• Τις επεξεργασμένες τροφές, όπως τα τσιπς, τα μπισκότα, τα γλυκά, τα αναψυκτικά κλπ. είναι στην πλειοψηφία τους γεμάτα ζάχαρη και «βλαβερά» λιπαρά. Αποτέλεσμα της υπερβολικής κατανάλωσης αυτών είναι η αύξηση του βάρους και  παραγόντων που σχετίζονται με τη φλεγμονή στο σώμα, συνέπειες που προσθέτουν ένα ακόμη λόγο προς αποφυγή σε τραυματισμένους αθλητές.
• Τις βιταμίνες τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία, τα οποία έχουν μελετηθεί για τη συμβολή τους είτε στην αναδόμηση του συνδετικού ιστού όπως είναι η βιταμίνες Α,  C, D, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, ο χαλκός και το ασβέστιο.

Αναμφίβολα λοιπόν για την αποθεραπεία ενός αθλητή από έναν ατυχή τραυματισμό πρέπει να ακολουθείται και η κατάλληλη εξατομικευμένη διατροφή. Προτεραιότητα αυτής είναι η επαρκής πρόσληψη ενέργειας, πρωτεΐνης, βιταμινών και ιχνοστοιχείων για ανταποκριθεί στο στρες του τραυματισμού, στην ακινησία και στην απώλεια μυϊκού ιστού.

Ήβη Παπαϊωάννου

Διαιτολόγος, Διατροφολόγος

  αθλητισμός, αποκατάσταση, Διατροφή, τραυματισμοί