Το διαδίκτυο είναι ένα κοστούμι που ράβεται στα μέτρα σου. Ειδικότερα στο φάσμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, υπάρχει άπλετος χώρος για την ικανοποίηση του καθενός. Η ιδιοφυϊα ή και η τύχη κάποιων επιχειρηματιών έγκειται ακριβώς σ’ αυτό: στην ευχαρίστηση ακόμα και του πιο ιδιαίτερου χρήστη.

Αν είσαι τύπος που σε ενδιαφέρει τι γίνεται ακριβώς αυτήν τη στιγμή στη Συρία ή πώς αντέδρασε ο κόσμος στη δημοπρασία για τις τηλεοπτικές άδειες, πηγαίνεις στο Twitter και παίρνεις αυτό που θες. Αν είσαι πιο περίπλοκος χαρακτήρας, σου αρέσει να βλέπεις τι κάνουν οι φίλοι -ή και οι όχι και τόσο φίλοι-, αν σου αρέσει να γράφεις ή να διαβάζεις εξυπνάδες, να βλέπεις βίντεο με γατάκια ή να ξεθυμαίνεις ενάντια στην κυβέρνηση, έρχεσαι στο Facebook και η ζωή γίνεται αρκετά πιο ενδιαφέρουσα – και θορυβώδης. Ωστόσο, όσο η τεχνολογία της εξειδίκευσης προχωρά, τα πράγματα τείνουν να εξατομικεύονται. Αν όμως δε σου αρέσει να λες ή να διαβάζεις πολλά, και δεν θέλεις σκοτούρες, αν διψάς για όμορφες εικόνες καλοπέρασης και σου αρέσει η αυτοέκθεση, υπάρχει για σένα το Instagram.

Το Instagram, λέξη που δημιουργήθηκε απ’ το στιγμιαίο και το τηλεγράφημα, είναι μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα και ταμπλέτες που δημιουργήθηκε από δύο τύπους στο Σαν Φραντζίσκο των ΗΠΑ, τον Κέβιν Σίστρομ και τον Μάικ Κρίγκερ, πριν από μόλις πέντε χρόνια και αριθμεί σήμερα περισσότερους από 400 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως. Πρόκειται για μια πλατφόρμα εικόνων και σύντομων βίντεο που αναρτώνται σε δημόσια ή ιδιωτική θέα, αφού τους δοθεί η δυνατότητα επεξεργασίας από έτοιμα φίλτρα και εργαλεία της εφαρμογής. Το 2012 το αδηφάγο Facebook εξαγόρασε το Instagram για ένα δισεκατομμύριο δολάρια, όταν ακόμα ήταν σχετικά μικρό. Μαζί προσέλαβε και τους 13 υπαλλήλους του. Στην επιτυχία του Instagram ο κριτικός του διαδικτύου Τζέρον Λανιέ είδε την καταστροφή της μεσαίας τάξης των ΗΠΑ. Οταν σε μια βιομηχανία, της φωτογραφίας εν προκειμένω, κλείνει μια εταιρεία όπως η Kodak των 140 χιλιάδων υπαλλήλων και αντικαθίσταται με όρους δημοφιλίας απ’ το Instagram των 13 υπαλλήλων, κάτι είναι πολύ ανησυχητικό.

Στην ουσία η εφαρμογή μιμείται αυτό που έκανε η Kodak με τις φθηνές φωτογραφικές της τη δεκαετία του ’80, επιτρέποντας στον καθένα να νιώσει καλλιτέχνης φωτογράφος. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι το Instagram χρησιμοποιείται από τουλάχιστον ένα εκατομμύριο χρήστες. Ομως αν περιμένεις στο Instagram να ενταχθείς σ’ ένα δίκτυο ανθρώπων που εκτιμούν τη δύναμη της εικόνας ή αγαπούν τη φωτογραφία, θα απογοητευτείς. Αυτό που σου ζητείται είναι η συμμετοχή σου σε μια οργιαστική eυτοπία. Το Instagram χρησιμοποιείται ως πλατφόρμα φωτογραφιών από ελάχιστους χρήστες παγκοσμίως και κυρίως από επαγγελματικούς λογαριασμούς. Στο μπλογκ της εφαρμογής μπορεί κάποιος να δει εξαιρετικά ενδιαφέρουσες χρήσεις του εργαλείου, αλλά αυτά αφορούν μάλλον λίγους.

Για τη μεγάλη μάζα το δίκτυο συνιστά μια τεράστια ευκαιρία αυτοέκθεσης, ωραιοποίησης και παρακολούθησης της ζωής των άλλων, πληρώνοντας το τίμημα της θέασης διαφημίσεων. Τα φίλτρα που εξιδανικεύουν προσθέτοντας στυλ, η δυνατότητα προσωπικού μηνύματος, οι Ιστορίες εσχάτως, δημιουργούν τις προϋποθέσεις κατασκευής μιας φανταστικής επικράτειας, ενός ιδανικού σκηνικού εικονικής πραγματικότητας απ’ το οποίο έχουν αφαιρεθεί η βρωμιά, η δυσκολία, η πολιτική. Στο Ιnstagram όλα γυαλίζουν. Η ζωή είναι πιο όμορφη, πιο γλυκιά, πιο ελαφριά και πιο ζωντανή. Η θάλασσα είναι πιο μπλε, ο ουρανός πιο δραματικός, τα φαγητά πιο λαμπερά, τα πρόσωπα πιο γοητευτικά και οι πόζες πιο σαγηνευτικές. Ακόμα και το πιο ταπεινό αντικείμενο μπορεί τώρα να γίνει αξιοσημείωτο. Στο Instagram παρακολουθούμε ως ηδονοθήρες τη ζωή σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Είναι το δίκτυο που προκαλεί σε όλους σιελόρροια.

Αν πριν από λίγα χρόνια έμπαινες στο Facebook με το πρόσχημα της εύρεσης συμμαθητών απ’ το γυμνάσιο, σήμερα στο Instagram μπαίνεις απροσχημάτιστα, γιατί πλέον είναι νορμάλ να εποπτεύεις τους άλλους και να εκτίθεσαι διαρκώς σ’ αυτούς. Κάποιος θα αναρωτηθεί γιατί αυτό είναι πρόβλημα. Δεν έχουμε άραγε όλοι την ανάγκη και το δικαίωμα να ξεφεύγουμε απ’ τα περιοριστικά δεσμά της πραγματικότητας σε εναλλακτικούς κόσμους όπου κυριαρχούν η ευκολία, η ομορφιά, ο ερωτισμός, η μαγεία, το ευ ζην; Ομολογώ ότι το Instagram πετυχαίνει το στόχο αυτό με εκπληκτική ακρίβεια. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια ριζική αποθέωση της φωτογένειας του καλού. Υπάρχει κάτι το αυθεντικά ακαταμάχητο που σε κάνει να θες να ανοίγεις την εφαρμογή, να δεις τι ανεβάζουν αυτοί που ακολουθείς και ποιοι πάτησαν like στις δικές σου φωτογραφίες. Οσο πιο καλά καδραρισμένη είναι η εικόνα σου, όσο πιο ευκρινής η φωτογραφία σου τόσο μεγαλύτερη η στιγμιαία επιβράβευσή σου. Οι ενημερωτικές σελίδες προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν και να οικειοποιηθούν το Μέσο, αλλά η αντίσταση των όμορφων εικόνων είναι σθεναρή. Μόνο όσοι έχουν να προτείνουν έναν καλύτερο βίο επιτυγχάνουν εδώ. Οι υπόλοιποι ας πάνε στο Twitter. Εδώ, το κακό και το αρνητικό είναι σε μόνιμη εξορία.

Στο Instagram ανταλλάσσεις στη στιγμή αξία με εικόνες. Το κεφάλαιο, το νόμισμα είναι οι εικόνες. Στο εικονοκλαστικό αυτό χρηματιστήριο, πλούσιοι είναι οι διάσημοι με τα χιλιάδες likes και φτωχοί όσοι συμβιβάζονται με κάποιες δεκάδες. Υπάρχει κάτι το αυθεντικά σουρεαλιστικό σ’ αυτή την ιστορία. Ανταλλάσσουμε μαζικά τις εικόνες μας, ακόμα και τις πολύ προσωπικές, με αντάλλαγμα δημόσιες φιλοφρονήσεις. Επιζητούμε την προσοχή των άλλων επιδεικνύοντας τις εμπειρίες μας, για να νιώσουμε ότι υπάρχουμε, την ίδια στιγμή που στα μάτια μας οι άλλοι γίνονται κι εκείνοι τεχνητές εικόνες. Η προσοχή των άλλων γίνεται το ελιξίριο, το ανακουφιστικό φάρμακο κατά της ασημαντότητας. Το Instagram είναι μια υπερβατική τεχνολογική λύση όλων των προβλημάτων μας. Είναι, επιτέλους, η πανάκεια που αναζητούσαμε.

Η πλατφόρμα έχει κατορθώσει μέσα σε πέντε χρόνια να γίνει η όγδοη πιο δημοφιλής σελίδα κοινωνικής δικτύωσης σε ολόκληρο το διαδίκτυο, γιατί πάτησε πάνω στην ανθρώπινη ματαιοδοξία και στην επιθυμία όλων μας να περνάμε καλά χωρίς ενοχές. Το Ιnstagram αναπτύσσεται γιατί όλοι ανεξαιρέτως είμαστε επιδειξίες και ηδονοβλεψίες. Η εφαρμογή μπήκε στο κέντρο αυτής της ανθρωπολογικής πραγματικότητας θολώνοντας τα όρια μεταξύ επίδειξης και ηδονοβλεψίας και πρόσφερε ένα αξιόπιστο και απλό εργαλείο ώστε να οργανώσει κομψά τους θιασώτες του ευ ζην όλου του πλανήτη.

Ενώ στο Facebook θα δεις επίδειξη πνεύματος με πολλές λέξεις, στο Instagram αρκεί μία φωτογραφία ενός εξωφύλλου βιβλίου για να στείλεις το μήνυμα ότι είσαι καλλιεργημένος. Σκηνοθετούμε τους εαυτούς μας για να μοιάσουν σε ιδεατές εικόνες που έχουμε στο μυαλό μας. Ζούμε εικονικά το όνειρο μιας ζωής που θα θέλαμε να έχουμε. Και κάποιοι από εμάς γινόμαστε οι μικροδιασημότητες που πάντα επιθυμούσαμε. Μπορεί τελικά να μην είναι τόσο σκανδαλώδες αυτό. Αν εκπαιδεύαμε τα παιδιά να κατανοούν τι είναι αυτές οι πλατφόρμες, σίγουρα θα μπορούσαμε να επιτρέπουμε ακόμα περισσότερη ελαφρότητα στους εαυτούς μας. Επίσημα το Instagram απαιτεί τη συμπλήρωση του 13ου έτους ηλικίας στους χρήστες, αλλά πλέον τα παιδιά μπαίνουν σε αρκετά μικρότερες ηλικίες. Ακόμα και τα 13χρονα παιδιά όμως, δυσκολεύονται πολύ να εντοπίσουν το βαθύτερο νόημα αυτής της υπερέκθεσης της ζωής και των εικόνων της. Το σίγουρο είναι ότι στον κόσμο του Instagram έχει πάντα ειρήνη. Είναι οι ατέλειωτες γιορτές της eυτοπίας. Ακόμα και η κακοκαιρία ένα κάτι το θετικό, μια αύρα δραματικότητας και θεατρικότητας. Η τέχνη κερδίζει κατά κράτος και σώζει ζωές. Η θετικότητα αναδεικνύεται σε ύψιστη αξία της εποχής. Τα σώματα είναι και αυτά προς πώληση, γιατί όχι; Οι καλύτερες ιστορίες λέγονται με εικόνες. Καθένας πρωταγωνιστής στο δικό του εικονικό δωμάτιο. Τα hashtags επιτρέπουν στις κοινότητες να οργανωθούν και να ανυψωθούν πάνω απ’ τον θόρυβο των τυχαίων εικόνων. Η υπηρεσία τοποθεσίας οργανώνει τις εμπειρίες εκατομμυρίων ανθρώπων που επισκέφτηκαν δεδομένους τόπους με έναν άναρχο τρόπο. Πατάς πάνω στην τοποθεσία Παρθενώνας και βλέπεις χιλιάδες ανθρώπους να ποζάρουν μπροστά απ’ το μνημείο. Τα selfies, τα θραύσματα ενός πολιτισμού που απεχθάνεται το νόημα.

Και βέβαια, δεν είναι απορίας άξιο ούτε το γεγονός ότι το Instagram σκίζει στις ηλικίες 18 έως 24 ούτε ότι ο πιο δημοφιλής λογαριασμός ανήκει σε τραγουδίστριες της ποπ μουσικής. Το δίκτυο ευνοεί το άναρθρο, το προγλωσσικό, το ματαιόδοξο. Η έκθεση της ονειρεμένης ζωής. Ομοίως, δεν προξενεί καμία εντύπωση το γεγονός ότι σταρ του πορνό έχουν εκατομμύρια ακολούθους. Τα παρασκήνια επισκιάζουν την ίδια τη σκηνή, το μέσα γίνεται έξω και η ίδια η ζωή γίνεται σοφτ πορνογραφία. Πρόσφατα, η εφαρμογή εγκαινίασε τις Ιστορίες (Stories), βάζοντάς μας όλους επίσημα στα παρασκήνια της ζωής των άλλων. Εδώ οι αναρτήσεις κρατούν ελάχιστα δευτερόλεπτα και μετά σβήνονται αυτόματα, όπως στο Snapchat, εντάσσοντας στη σκηνοθεσία του εαυτού και την εφήμερη διάσταση των προθέσεών μας. Ομως η αμφίθυμη σχέση μας με την ομοιομορφία και τη διαφορετικότητα αποθεώνεται στην κυριολεξία με τις διασημότητες του Instagram. Εκεί οι followers έρχονται κατά χιλιάδες να προσκυνήσουν τις ακριβές και απρόσιτες συνήθειές τους. Τα ξενοδοχεία, τα ιδιωτικά αεροπλάνα, η τρελή χλιδή, τα στήθη και τα οπίσθια των διασήμων προσελκύουν χιλιάδες καρδούλες και σχόλια που επιζητούν λίγη προσοχή. Το Instagram δεν είναι πια μια ευρυγώνια κλειδαρότρυπα σαν το Facebook, αλλά ένας ισχυρός τηλεφακός που ζουμάρει στη λεπτομέρεια, απενοχοποιώντας τις πολλές όψεις της ομορφιάς. Και γι’ αυτό παράγει ατέλειωτη σαγήνη.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ

● ● ●

1,2 εκατομμύρια χρήστες στην Ελλάδα, το 55% αυτών γυναίκες, το 36% μεταξύ 18 και 24, το 44% μεταξύ 25 και 44, το 90% δηλώνει πάνω από 18 χρόνων.

● ● ●

Υπολογίζεται ότι το 2017 θα έχει κέρδη 2,81 δισ. δολάρια από διαφημιστικά έσοδα.

● ● ●

Το 30% των χρηστών του διαδικτύου είναι στο Instagram.

● ● ●

Το 90% των χρηστών του Instagram παγκοσμίως είναι κάτω των 35 ετών.

● ● ●

H επίσκεψη σε σελίδες μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι η δεύτερη πιο δημοφιλής συνήθεια των Ελλήνων, μετά την επίσκεψη σε μηχανές αναζήτησης.

Facebook ή Ιnstagram;

Πέντε συντάκτες της «Καθημερινής» παίρνουν θέση στον άτυπο «εμφύλιο» των social media.

ΛΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ – Facebook

Γενικά, δεν είμαι αυτό που θα έλεγε κανείς εύκολη στις αλλαγές που σηματοδοτούν οι νέες τάσεις. Είμαι αυτή που πρόγκηξε τον πατέρα της όταν αγόρασε DVD player για το σπίτι, επιχειρηματολογώντας υπέρ της βιντεοκασέτας.

Είμαι αυτή που όταν βγήκε το ΙΒ και ήταν να πάει η αδερφή μου, έλεγα: «Τι είναι αυτά; να πάει να δώσει Πανελλήνιες όπως όλοι». Είμαι επίσης αυτή, πιο πρόσφατα, που, όταν βγήκε το κουμπί του like, στοιχημάτιζα ότι δεν θα μακροημερεύσει – μιλάμε από γέρων Παΐσιος και πάνω. Μπορεί δηλαδή κάποιος να υποστηρίξει ότι είμαι pro-facebook γιατί απλώς αυτό ξέρω, αυτό εμπιστεύομαι, δεν μπορούν να έρχονται τώρα οι millennials να μας κάνουν άνω-κάτω. Ισως. Αυτό δεν αλλάζει, όμως, τα δεδομένα που συμπυκνώνονται στο επιστημονικότατο: «το αγαπώ!».

Τι έχει να μη σου αρέσει; Φωτογραφίες; Εχει. Ενημέρωση; Εχει. Χαμούλη; Αυτό κι αν έχει. Stalking; Εχει. Πλάκα; Εχει. Δηλαδή τι άλλο να ζητήσει μια γυναίκα σήμερα που δεν έχει χρόνο να πάρει ανάσα, θα έχει να βάζει hashtags;

ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ – Instagram

Δεν ήταν κεραυνοβόλο. Σταδιακά, όμως, με πήρε στον κόσμο του και μου έδωσε ένα κομμάτι να το κάνω ό,τι θέλω. Στο Ιnstagram βρήκα έναν κόσμο πιο αυτόνομο σε σχέση με το Facebook, ένιωσα ότι εκεί μπορούσα να καταφύγω, προστατευμένος από τα λαϊκά δικαστήρια αλλά και περισσότερο ελεύθερος να χτίσω έναν κόσμο από εικόνες.

Μαθαίνω από τα λάθη των άλλων και έχω διαρκώς στον νου: «Οχι βαρετές φωτογραφίες!». Αλλωστε, όλη η ιδέα του Ιnstagram είναι η ωραία εικόνα. Οι πολλές αναρτήσεις διαλύουν την ισχύ ενός προφίλ. Ο κίνδυνος να γίνεις προβλέψιμος και γι’ αυτό «αόρατος» καραδοκεί. Οχι υπερβολικά σέλφι. Oχι παρασκευή φαγητών. Oχι σύνδεση με κάθε βήμα από τις διακοπές. Το Ιnstagram ζητάει σπιρτάδα προσωπικότητας. Εχει τη δική του ιεραρχία, τις δικές του ελίτ, δημιουργεί κάστες, υποομάδες, χιαστί και απρόβλεπτες συνεννοήσεις. Για τα εμπορικά σήματα είναι πολύ κινητικό και απρόβλεπτο.

Ενημερώνομαι πλέον περισσότερο από το Ιnstagram παρά από το Facebook για εκθέσεις, δημοπρασίες και νέα βιβλία. Εύκολα, γρήγορα και χωρίς φλυαρία. Το Ιnstagram είναι ένας ωκεανός. Μπορείς να το ρυθμίσεις να μη σε πνίξει. Μπορείς να το ρυθμίσεις να σε εκπλήσσει διαρκώς.

ΞΕΝΙΑ ΚΟΥΝΑΛΑΚΗ – Facebook

Προτιμώ το Facebook. Με ενδιαφέρουν περισσότερο οι συζητήσεις, οι διάλογοι και τα βρισίδια στο Facebook παρά οι στυλιζαρισμένες φωτογραφίες του Ιnstagram. Με τα φίλτρα, τα σωστά κάδρα και την εμμονή στη λεπτομέρεια, το Ιnstagram κάνει το Facebook να μοιάζει με αληθινή ζωή. Ούτως ή άλλως, δεν βγάζω φωτογραφία τα φαγητά που τρώω, τα παπούτσια μου δεν είναι και τόσο φωτογενή και τα κείμενά μου, τα μακροσκελή, δεν χωράνε σε λεζάντα.

Ο λογαριασμός μου στο Ιnstagram είναι πολύ lame, που θα έλεγαν και οι νεότεροι. Μια πόζα με ένα σκοτωμένο φίδι, ένα μουλάρι στο Τρίκερι, την ώρα που τρώω καλαμπόκι στο Χονγκ Κονγκ, δυο γιαγιάδες με μαλλί-κουνουπίδι στο Κολωνάκι, θα πρέπει να είμαι η ντροπή του μέσου. Αντίθετα, νομίζω, στο Facebook έχω μια αξιοπρεπή παρουσία με λάικς, ποστς, προφάιλ πικ, εξυπνάδες, απ’ όλα.

ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ – Facebook & Instagram

Η απάντησή μου στο ερώτημα είναι «ίσως» και αυτό είναι οριστικό. Δεν είμαι καθόλου βέβαιος ποιο από τα δύο προτιμώ. Το μόνο σίγουρο είναι πως είμαι ενεργός και στα δύο, αν και το Facebook έχει τη μερίδα του λέοντος.

Ερχονται όμως στιγμές που με την τοξικότητά του και την υπερπολιτικοποίησή του δεν το θέλω καθόλου. Εκείνες τις στιγμές, βρίσκω καταφύγιο στο Ιnstagram. Εχει κάτι ζεν έτσι όπως ρολάρουν όλες αυτές οι φωτογραφίες με θέματα επιλεγμένα από εμένα τον ίδιο, είναι ένα εσωτερικό ταξίδι που άλλοτε ερεθίζει και άλλοτε αποβλακώνει λίγο.

Οταν φρεσκάρεται η πιο κοινωνική μου πλευρά, στρέφομαι πάλι στο Facebook. Μερικές φορές ανακουφίζομαι που δεν είμαι κάποιος από όλους αυτούς τους ανθρώπους που βγάζουν χολή μέσα εκεί. Πολύ συχνά, όμως, ζηλεύω τη σκέψη και την έκφραση πολλών άλλων. Και βρίσκω πολύ ενδιαφέροντα πράγματα μέσα από ειδικά sites που διατηρούν σελίδα στο Facebook. Με μια κουβέντα: πότε το ένα, πότε το άλλο· ανάλογα με τα κέφια μου.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΝΕΔΟΣ – Instagram

Τα social media είναι κάτι απολύτως πρόσφατο στην εξέλιξη της τεχνολογίας και της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. To Facebook, ως μία από τις πρώτες πλατφόρμες αυτής της νέας και άμεσης μορφής επικοινωνίας, δώδεκα χρόνια μετά τη δημιουργία του, είναι πια απολύτως ξεπερασμένο. Οι «βελτιώσεις» των τελευταίων ετών απλώς καταδεικνύουν την ουσιαστική αδυναμία εξέλιξης μιας πλατφόρμας η οποία -στην Ελλάδα τουλάχιστον- απλώς αναπαράγει τα νεοελληνικά πάθη.

Πριν από περίπου δύο χρόνια αποφάσισα -οριστικά και αμετάκλητα- να κλείσω τον λογαριασμό μου στο Facebook. Αντιθέτως, διατήρησα τον λογαριασμό μου στο Τwitter και είπα να ασχοληθώ λίγο περισσότερο με εκείνον του Ιnstagram.

Σε αυτό το ιδιότυπο bras-de-fer είμαι αναφανδόν υπέρ του Ιnstagram, το οποίο δίνει χώρο στη φωτογραφική/καλλιτεχνική άποψη καθενός από εμάς, χωρίς το δράμα και την περιττή φλυαρία του Facebook.

Πηγή: Kathimerini