Ανακαλύπτω τον τόπο μου και τους θησαυρούς του: Θεοφάνεια ή Επιφάνεια
Τα Επιφάνεια ή Θεοφάνεια, δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα πότε καθιερώθηκε να εορτάζονται. Ωστόσο, σίγουρα αποτελούν μία από τις αρχαιότερες εορτές της Εκκλησίας μας. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς κάνει λόγο για κάποιους αιρετικούς Γνωστικούς που από τις αρχές του 2ου αι. γιόρταζαν τη Βάπτιση του Ιησού. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος παραδέχεται και περιγράφει την εορτή ως αρχαία πανήγυρη στην Αντιόχεια τη Μεγάλη και ότι από εκεί την παρέλαβαν οι Γνωστικοί. Κατά τον 4ο αι. τα Θεοφάνεια εορτάζονται πλέον με λαμπρότητα σε όλη την Εκκλησία ως εορτή του Φωτισμού της ανθρωπότητας διά του Αγίου Βαπτίσματος, εξ ου και η ονομασία «Τα Φώτα» ή εορτή «των Φώτων». Είναι η τρίτη και τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου που ξεκινά με τα Χριστούγεννα και εορτάζονται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου.
Ο Μέγας Αγιασμός που λαμβάνει χώρα εντός των Εκκλησιών και η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού που ακολουθεί τον Μεγάλο Αγιασμό είναι οι δύο κυριότερες τελετές των Θεοφανείων. Ο Σταυρός καταδύεται στη Λίμνη της Καστοριάς, κατά μίμηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου. Αποβραδίς 5 Ιανουαρίου τελείται ο Μέγας Πανηγυρικός Αρχιερατικός Εσπερινός στην Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς. Την επομένη το πρωί, ανήμερα της Μεγάλης Εορτής των Φώτων, η Εκκλησία ξεκινά με τον Όρθρο και ακολουθεί η Αρχιερατική Θεία Λειτουργία. Κατόπιν πραγματοποιείται η Ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού και στη συνέχεια Λιτάνευση και πομπή προς την περιοχή «Σταυρός» της πόλης, όπου γίνεται η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού στην Λίμνη της Καστοριάς. Αναβιώνει εδώ η παράδοση που θέλει για δεύτερη φορά τον αγιασμό υδάτων, στο μικρολίμανο της Ιεράς Μονής Παναγίας Μαυριωτίσσης.
Κείμενο – φωτογραφίες: Γιώργος Πετκανάς